Η ΑΡΑΒΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ. Αρχαίες ελληνικές πόλεις στην Αραβία. Άρθρο του Γιώργου Λεκάκη
Ο κρόκος, σαφράν ή ζαφορά, το πιο ακριβό μπαχαρικό στον κόσμο, εμφανίστηκε, εξημερώθηκε και καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην περιοχή της Ελλάδας την Εποχή του Χαλκού. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας γερμανικής επιστημονικής μελέτης, η οποία φαίνεται να δίνει οριστική απάντηση στο ερώτημα πόθεν έλκει την καταγωγή του το φυτό του κρόκου, καθώς μέχρι σήμερα πολλές χώρες τη διεκδικούσαν.
Το σαφράν εξάγεται από τα άνθη του φυτού του κρόκου (Crocus sativus), το οποίο καλλιεργείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στην περιοχή της Μεσογείου, από όπου επεκτάθηκε και σε πολλά άλλα μέρη, χωρίς έως τώρα να είναι σίγουρο που και πότε ακριβώς ξεκίνησε η καλλιέργειά του. Σήμερα ο κρόκος έχει μια ποικιλία χρήσεων, από τη μαγειρική και τα αρώματα έως τις βαφές. Από περίπου 15.000 έως 16.000 άνθη κρόκου, τα οποία απαιτούν 370 έως 470 ώρες για να συλλεχθούν, παράγεται ένα μόλις κιλό κρόκου αξίας 1.300 έως 10.000 δολαρίων.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Λούντβιχ Μαν του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Δρέσδης, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό επιστήμης των φυτών «Frontiers in Plant Science», ανέλυσαν όλα τα διαθέσιμα δεδομένα και συμπέραναν ότι αυτά συγκλίνουν στην ίδια περιοχή.
«Τόσο τα αρχαία έργα τέχνης όσο και η γενετική δείχνουν την Ελλάδα της Εποχής του Χαλκού, περίπου το 1700 π.Χ. ή και νωρίτερα, ως την προέλευση της εξημέρωσης του σαφράν», δήλωσε ο Μαν.
Το γένος Crocus, το οποίο περιλαμβάνει περίπου 250 άγρια είδη φυτών, έχει παρουσία από τη Νότια και Κεντρική Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική μέχρι τη Δυτική Κίνα. Η πρώτη γνωστή χρήση άγριου κρόκου από τους ανθρώπους ήταν ως χρωστική ουσία για σπηλαιογραφίες, περίπου πριν από 50.000 χρόνια στο σημερινό Ιράκ. Αρχαία κείμενα των Σουμερίων, των Ασσυρίων και των Βαβυλωνίων περιγράφουν επίσης τη χρήση άγριου κρόκου για φάρμακα και βαφή.
Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι η καταγωγή του σαφράν δεν μπορούσε να προσδιοριστεί εύκολα, επειδή το φυτό είναι δύσκολο να μελετηθεί γενετικά, καθώς έχει τρία –αντί για τα συνήθη δύο– αντίγραφα κάθε χρωμοσώματος, καθώς και ένα πολύ μεγάλο γονιδίωμα που περιέχει υψηλό ποσοστό επαναλαμβανόμενου DNA, δύσκολου στην αλληλούχισή του.
Σύμφωνα με τη μελέτη, πιθανότατα η αρχαιότερη στον κόσμο απεικόνιση καλλιεργούμενου κρόκου είναι από τον Μινωικό πολιτισμό η τοιχογραφία «Κροκοσυλλέκτης πίθηκος» περίπου του 1600 π.Χ. Άνθη κρόκου απεικονίζονται επίσης σε κεραμικά και υφάσματα της Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα, ενώ η αρχαία Γραμμική Β γραφή διαθέτει και ιδεόγραμμα για τον κρόκο. Τάφοι στην Αίγυπτο του 15ου και 16ου αιώνα π.Χ. δείχνουν πρέσβεις από την Κρήτη να φέρνουν υφάσματα βαμμένα με σαφράν.
Γενετικές μελέτες από το 2019 έδειξαν ότι το φυτό C.cartwrightianus, ο στενότερος άγριος συγγενής του καλλιεργούμενου κρόκου, έχει βρεθεί μόνο στην ηπειρωτική Ελλάδα, κάτι που συνιστά ισχυρή ένδειξη ότι εδώ συνέβη η αρχική εξημέρωση του φυτού. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο σύγχρονος κρόκος σαφράν προέκυψε με φυσικό τρόπο, προερχόμενος είτε από το συγγενικό άγριο φυτό C.cartwrightianus είτε από υβρίδια μεταξύ του τελευταίου και κάποιου άλλου είδους κρόκου. Στη συνέχεια ο κρόκος αξιοποιήθηκε συστηματικά από τους Έλληνες της Εποχής του Χαλκού χάρη στις ανώτερες ιδιότητές του ως μπαχαρικό.
Όπως είπε ο δρ Τόνι Χάιτκαμ, επικεφαλής της Ομάδας Γονιδιωματικής της Φυτών στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δρέσδης: «Σε όλο τον κόσμο σήμερα όλοι οι κρόκοι σαφράν ουσιαστικά είναι κλώνοι που ανάγονται πίσω στην εμφάνιση του σαφράν στην αρχαία Ελλάδα. Παρόλο που όλοι μοιράζονται το ίδιο γονιδίωμα, το σαφράν μπορεί να έχει διαφορετικές ιδιότητες ανάλογα με την κάθε περιοχή».
Για την επιστημονική δημοσίευση, πατήστε εδώ.
Ποιος είναι ο «κόκκινος θησαυρός» της Κοζάνης;
https://dasarxeio.com/2016/10/22/36298/
Ξεκίνησε η περίοδος της συγκομιδής του κρόκου Κοζάνης ενός από τα σπουδαιότερα και ακριβότερα μπαχαρικά στο κόσμο. Εκατοντάδες καλλιεργητές βρίσκονται στα χωράφια τους σκυμμένοι συλλέγοντας ένα-ένα τα μωβ λουλούδια του θαυματουργού φυτού. Είναι η περίοδος πού οι κάτοικοι του Κρόκου της Αγ. Παρασκευής, της Καισαρείας, της ‘Ανω και Κάτω Κώμης της Πλατανιάς Βοϊου, εγκαταλείπουν κάθε άλλη δραστηριότητα και αφιερώνονται οικογενειακώς στην συλλογή των λουλουδιών.
Πρόκειται για απαιτητική, χρονοβόρα και απόλυτα χειρωνακτική διαδικασία, χρειάζονται περίπου 150.000 άνθη κρόκου για ένα κιλό αποξηραμένων στιγμάτων κρόκου. Όταν ολοκληρωθεί η συλλογή στο χωράφι, ξεκινά άμεσα μια άλλη χειρονακτική εργασία που είναι ο διαχωρισμός των μωβ λουλουδιών από τα κόκκινα στίγματα του κρόκου. Τα κόκκινα στίγματα αποξηραίνονται με φυσικό τρόπο πριν παραδοθούν στον Συνεταιρισμό των κροκοπαραγωγών. Οι ποσότητες του κρόκου συσκευάζονται και προωθούνται τόσο στην Ελληνική αγορά όσο και στις αγορές του εξωτερικού.
Το 2015 η παραγωγή του κρόκου έφθασε περίπου στους 3,5 τόνους με το μεγαλύτερο μερίδιο να το απορροφούν οι αγορές της Ευρώπης και των ΗΠΑ και μόλις το ένα τρίτο να προωθείται στην ελληνική αγορά.
Αυτό το διάστημα βρίσκεται σε εξέλιξη σχέδιο του συνεταιρισμού σε συνεργασία με Κινέζικη εταιρία, ώστε ο κρόκος να γίνει γνωστός στην γαστρονομική κουζίνα της χώρας.
«Φέτος αναμένουμε εάν όλα πάνε καλά να αυξηθεί η παραγωγής μας περίπου στους πέντε τόνους αφού από τα 5000 στρέμματα που ήδη καλλιεργούνται προστέθηκαν άλλα πεντακόσια στρέμματα από νέους καλλιεργητές», αναφέρει στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Νίκος Πατσιούρας.
Από το 1999 ο κρόκος Κοζάνης βρίσκεται στο μητρώο των Προστατευομένων Ονομασιών Προέλευσης (ΠΟΠ), ενώ τα τελευταία χρόνια έχει αποτελέσει αντικείμενο εντατικής έρευνας σε πολλά πανεπιστημιακά εργαστήρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Υπάρχει πληθώρα ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια για τις ευεργετικές ιδιότητες του φυτού που επιβεβαιώνουν ότι ο κρόκος αποτελεί ένα σημαντικό όπλο για την ισχυροποίηση της άμυνας του οργανισμού αφού διαθέτει ισχυρές αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιθρομβωτικές και αγγειοδιασταλτικές δυνάμεις, που αποτρέπουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων στο εργαστήριο, βελτιώνουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες και ιδιαίτερα τη μνήμη, προστατεύουν τα εγκεφαλικά κύτταρα από εκφυλιστικές νόσους όπως το Αλτσχάϊμερ. Στο Πανελλήνιο Ιατρικό συνέδριο για την νόσο Αλτσχάϊερ ο αιματολόγος Ζαχαρίας Σινάκος ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ ανακοίνωσε ότι μελέτες στο εργαστήριο απέδειξαν ότι «παράγωγα και ουσίες του κρόκου με αντιοξειδωτικές ιδιότητες παρεμβαίνουν στους μοριακούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την νόσο και επιβραδύνουν την εξέλιξη της».
Τα βασικά δρώντα συστατικά του είναι η πικροκροκίνη και η κροκίνη, η λυκοπίνη, η ζεαξανθίνη, η βιταμίνη Β και Β2, το καρωτίνιο α-β και γ, οι υδατάνθρακες και το αιθέριο έλαιο.
Τα τελευταία χρόνια η χρήση του Κρόκου στην γαστρονομία γνωρίζει άνθιση αφού διάσημοι σεφ έχουν εντάξει το διάσημο μπαχαρικό στις γευστικές τους δημιουργίες. Μικρή μόνο ποσότητα του κρόκου χαρίζει χρώμα, λεπτή γεύση, άρωμα και νοστιμιά σε κάθε είδους φαγητό που παρασκευάζει κάποιος.
Ξεχωριστή θέση στην αγορά των ροφημάτων έχουν επτά γεύσεις με βάση τον κρόκο και βότανα της ελληνικής φύσης ενώ ετοιμάζονται άλλες τρεις που θα ανακοινωθούν το επόμενο διάστημα από την εταιρία προώθησης που έχει συστήσει ο Συνεταιρισμός των Κροκοπαραγωγών.
«Από το 2009 και μετά υπάρχει μια κατακόρυφη αύξηση του ενδιαφέροντος για την καλλιέργεια του φυτού. Ο συνεταιρισμός το 2009 είχε μόλις 550 μέλη και σήμερα αριθμεί χίλιες συνεταιριστικές μερίδες και συνεχώς νέα μέλη δηλώνουν το ενδιαφέρον τους να γίνουν κροκοκαλλιεργητές» σημειώνει με ενθουσιασμό ο Νίκος Πατσιούρας.
Η καλλιέργεια του κρόκου στην Κοζάνη είχε πάντα οικογενειακά χαρακτηριστικά, όλη η οικογένεια συμμετέχει στην συλλογή των λουλουδιών καθώς και στον διαχωρισμό των στιγμάτων από τους στήμονες. Μια εργασία που στο σύνολο της διαρκεί περί τις 45 ημέρες.
Η μέσος όρος καλλιεργήσιμης έκτασης ενός κροκοπαραγωγού είναι περίπου πέντε στρέμματα και η απόδοση αγγίζει τα 900 γραμμάρια το στρέμμα. Για την καλλιεργητική χρονιά του 2015 οι παραγωγοί αποζημιώθηκαν με 1350 ευρώ το κιλό , ενώ όσοι παρέδωσαν κρόκο με το σήμα της βιολογικής καλλιέργειας αποζημιώθηκαν με 1450 ευρώ το κιλό.
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου