ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟΝ ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟ, ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΜΠΑΤΑΡΙΑΣ;
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΠΑΤΑΡΙΑΣ
Κανένας Έλληνας, πανεπιστημιακός ή μη, δεν ασχολήθηκε με το μεγάλο ζήτημα αν οι αρχαίοι Έλληνες είχαν κατασκευάσει μπαταρία για παραγωγή και αποθήκευση ηλεκτρικού ρεύματος.
«Αναδύθηκε» το αρχαίο πλοίο της Γέλας
ΣΙΚΕΛΙΑ Ενα αρχαιοελληνικό πλοίο-φάντασμα, το οποίο «κοιμόταν» επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια στον βυθό της Μεσογείου, ήρθε την περασμένη Δευτέρα στην επιφάνεια, δύο δεκαετίες μετά τον εντοπισμό του στα ανοιχτά της Γέλας. Οι σειρήνες των πλοίων ηχούσαν θριαμβευτικά και οι παρευρισκόμενοι, μεταξύ των οποίων και αξιωματούχοι του ιταλικού υπουργείου Πολιτισμού, καταχειροκρότησαν το εύρημα που έκρυβε θησαυρούς στα αμπάρια του. Ενας γερανός σήκωσε από τον βυθό το μήκους 21 μέτρων ξύλινο σκαρί, μέγεθος που το καθιστά μακράν το μεγαλύτερο πλοίο που έχει βρεθεί ποτέ στο είδος του.
ΣΙΚΕΛΙΑ
Ενα αρχαιοελληνικό πλοίο-φάντασμα, το οποίο «κοιμόταν» επί δυόμισι
χιλιάδες χρόνια στον βυθό της Μεσογείου, ήρθε την περασμένη Δευτέρα στην
επιφάνεια, δύο δεκαετίες μετά τον εντοπισμό του στα ανοιχτά της Γέλας.
Οι σειρήνες των πλοίων ηχούσαν θριαμβευτικά και οι παρευρισκόμενοι,
μεταξύ των οποίων και αξιωματούχοι του ιταλικού υπουργείου Πολιτισμού,
καταχειροκρότησαν το εύρημα που έκρυβε θησαυρούς στα αμπάρια του. Ενας
γερανός σήκωσε από τον βυθό το μήκους 21 μέτρων ξύλινο σκαρί, μέγεθος
που το καθιστά μακράν το μεγαλύτερο πλοίο που έχει βρεθεί ποτέ στο είδος
του. Τέσσερα ακόμη εμπορικά ελληνικά πλοία που έχουν βρεθεί στα ανοικτά
ακτών του Ισραήλ, της Κύπρου και της Γαλλίας δεν ξεπερνούσαν σε μήκος
τα 15 μέτρα.
Η καρίνα, μήκους 11 μέτρων και ένα τμήμα της
πρύμνης, που κατάφεραν να διατηρηθούν αφού το πλοίο παρέμεινε θαμμένο
στον βυθό για 25 αιώνες, θα μεταφερθούν στο λιμάνι της Γέλας, στη
Σικελία. Εκεί οι αρχαιολόγοι θα τοποθετήσουν με θρησκευτική ευλάβεια το
ναυάγιο σε δεξαμενές με προστατευτικά χημικά, προκειμένου να το
μεταφέρουν σε εργαστήριο του Πόρτσμουθ στη Βρετανία, όπου φυλάσσεται ήδη
από το 2004 ένα τμήμα της πλώρης του. Το πλοίο πιστεύεται ότι βυθίστηκε
γύρω στο 500 π.Χ. κατά τη διάρκεια καταιγίδας, ενώ κατευθυνόταν από την
ελληνική αποικία στη Γέλα πίσω στην Ελλάδα, φορτωμένο με κάθε λογής
εμπορεύματα.
Ενα μικρό τμήμα του φορτίου του, από αρχαιοελληνικά
αγγεία, μεταξύ των οποίων και δύο σπάνιοι ερυθρόμορφοι ασκοί (είδος
αγγείου που χρησιμοποιούσαν για τη φύλαξη υγρών όπως λάδι) είχαν
ανασυρθεί μετά τον εντοπισμό του από δύτες το 1988. Οι ιταλικές αρχές
σκοπεύουν να κατασκευάσουν ένα μουσείο στη Γέλα προκειμένου να
φιλοξενήσουν τόσο το εντυπωσιακό ναυάγιο όσο και ορισμένα από τα
πολύτιμα αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί. Πέρα όμως από τους υλικούς
θησαυρούς, ανεκτίμητης αξίας για τους
μελετητές, είναι και το πλοίο αυτό καθεαυτό, αφού τώρα θα έχουν την
ευκαιρία να εντρυφήσουν στις αρχαιοελληνικές τεχνικές κατασκευής: τα
σκοινιά από κάνναβη τα οποία διατηρήθηκαν σε πολύ καλή κατάσταση
χρησιμοποιούνταν για να «ράψουν» γερά μαζί τις σανίδες από ξύλο πεύκου-
διαδικασία η οποία περιγράφεται και στην Ιλιάδα του Ομήρου.
«Το αρχαίο πλοίο της Γέλας αποτελεί ανεκτίμητη κληρονομιά όχι μόνο για τη Σικελία,αλλά και για ολόκληρη την ανθρωπότητα» τόνισε ο σύμβουλος πολιτισμού του μεσογειακού νησιού Αντονέλο Αντινόρο,
ο οποίος ήταν παρών στην επιχείρηση «ναυάγιο» που πραγματοποιήθηκε τη
Δευτέρα. Οι αρχαιολόγοι της περιοχής άλλωστε δικαιώθηκαν καθώς από
καιρό ήλπιζαν ότι το συγκεκριμένο εύρημα θα έπειθε ολόκληρο τον πλανήτη
ότι η Γέλα διαδραμάτισε ρόλο-κλειδί ως βασικό εμπορικό κέντρο της
Μεσογείου.
«Δεν έχουμε ξαναβρεί τίποτα παρόμοιο» δήλωσε ο αρχαιολόγος και καθηγητής
Σεμπαστιάνο Τούζα από τη Σικελία. «Γνωρίζαμε για την ύπαρξη του
ορείχαλκου από τα αρχαία κείμενα και ορισμένα διακοσμητικά αντικείμενα».
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 
Το
πλοίο, ηλικίας 2.550 ετών, έχει μήκος 21 μ. και πλάτος 8 μ., μέγεθος
που το καθιστά μακράν το μεγαλύτερο πλοίο το οποίο έχει βρεθεί ποτέ
στο είδος του
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Βυθίστηκε
γύρω στο 500 π.Χ. κατά τη διάρκεια καταιγίδας, ενώ κατευθυνόταν από
την ελληνική αποικία της Γέλας στην Ελλάδα, φορτωμένο με εμπορεύματα
Ράβδοι ορειχάλκου, μετάλλου που συνδέεται με τον θρύλο της Ατλαντίδας, ανασύρθηκαν από αρχαίο ναυάγιο
03/03/2017
Ο Ορείχαλκος, (που περιέχει Ψευδάργυρο), το μυθικό μέταλλο της Ατλαντίδας βρέθηκε σε αρχαίο ελληνικό ναυάγιο.
Ο ορείχαλκος είναι το αποτέλεσμα της μείξης καθαρού χαλκού με ψευδάργυρο. Η συνήθης περιεκτικότητα του ορείχαλκου σε ψευδάργυρο κυμαίνεται από 30% - 45%.
Ο ορείχαλκος είναι κράμα χαλκού-ψευδαργύρου, που χρησιμοποιείται από την ελληνιστική εποχή μέχρι τις ημέρες μας σε πάρα πολλές εφαρμογές, μεταξύ άλλων και στην κατασκευή των πνευστών μουσικών οργάνων, που είναι γνωστά ως «χάλκινα».
Ο ορείχαλκος αναφέρεται σε ορισμένα αρχαία ελληνικά κείμενα, αλλά δεν είναι εξακριβωμένο κατά πόσο ο όρος αυτός ανταποκρίνονταν πράγματι σε κράμα χαλκού-ψευδαργύρου.
Ο Ησίοδος αναφέρει ότι ο Ηρακλής φορούσε κνημίδες από ορείχαλκο: «Ὣς εἰπὼν κνημῖδας ὀρειχάλκοιο φαεινοῦ, / Ἡφαίστου κλυτὰ δῶρα, περὶ κνήμῃσιν ἔθηκεν» (Ησίοδος, Ἀσπὶς Ἡρακλέους, στ. 122–123). Σε έναν Ομηρικό ύμνο, αναφέρεται ότι η Αφροδίτη φορούσε σκουλαρίκια από ορείχαλκο και χρυσό: «ἐν δὲ τρητοῖσι λοβοῖσιν / ἄνθεμ' ὀρειχάλκου χρυσοῖό τε τιμήεντος» (Ὁμηρικοὶ ὕμνοι, 6, Εἲς Ἀφροδίτην, στ. 8–9).
Ο Πλάτων στον Κριτία αναφέρει ότι οι κάτοικοι της μυθικής Ατλαντίδας γνώριζαν τον «ἐκ γῆς ὀρυττόμενον» ορείχαλκο, που έλαμπε σαν φωτιά («πυρώδης») και ήταν το πιο πολύτιμο μέταλλο μετά τον χρυσό. Στο ίδιο κείμενο αναφέρεται πως τα τείχη της ακρόπολης και το εσωτερικό του ναού του Ποσειδώνα στην Ατλαντίδα ήταν επενδυμένα με ορείχαλκο (Πλάτων, Κριτίας, 114e, 116b-d, 119d). Οι αναφορές στην αξία του μετάλλου, που στην εποχή του Κριτία δεν υπήρχε πλέον, οδηγεί πολλούς στο συμπέρασμα πως ο ορείχαλκος του Πλάτωνα ήταν μάλλον κάποιο μυθικό υλικό ή κάποιο κράμα χαλκού–χρυσού. Άλλωστε, στην αρχαία Κόρινθο παρασκεύαζαν κράματα χαλκού με διαφορετικές αποχρώσεις, ένα εκ των οποίων το ονόμαζαν «ἡπατίζον» επειδή το χρώμα του ήταν σκοτεινό ερυθρό σαν συκώτι (αρχ. ελλ.: ἥπαρ) (Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Historia Naturalis, 34.8).
Ο Στράβων, που έζησε στα ελληνιστικά χρόνια, είναι ο πρώτος που αναφέρει τον ψευδάργυρο ως μέταλλο που παρασκευάζονταν με «απόσταξη» μεταλλεύματος στην περιοχή της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας κοντά στην Τροία, καθώς και τον ορείχαλκο ως κράμα χαλκού και ψευδάργυρου που παρασκευάζονταν με σύντηξη των δύο μετάλλων (Στράβων, Γεωγραφία, βιβλίο XIII, 1.56).
Ο ορείχαλκος αναφέρεται επίσης σε ιουδαϊκά κείμενα της ελληνιστικής εποχής καθώς και στο βιβλίο Περὶ θαυμασίων ἀκουσμάτων, που αποδίδεται σε άγνωστο μιμητή του Αριστοτέλη. Στο τελευταίο, αναφέρεται πως ορείχαλκος παρασκευάζονταν στη Μαύρη θάλασσα με την αναγωγή μεταλλευμάτων χαλκού μαζί με καδμεία. Η καδμεία ήταν είτε καλαμίνα, δηλαδή μετάλλευμα σμισθονίτη (ZnCO3) και ημιμορφίτη (Zn4Si2O7(OH)2·H2O) είτε οξείδια του ψευδαργύρου (ZnO με προσμίξεις οξειδίων του σιδήρου) που σχηματίζονταν σε χώρους καμίνευσης μεταλλευμάτων χαλκού, μολύβδου ή κασσίτερου.
Νέες ράβδοι ορειχάλκου, ενός μετάλλου (ή τουλάχιστον, ενός με το ίδιο όνομα) που συνδέεται με τον θρύλο της Ατλαντίδας, καθώς, σύμφωνα με αρχαία κείμενα, εξορυσσόταν εκεί, ανασύρθηκαν από αρχαίο ναυάγιο στα ανοιχτά της Σικελίας.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Seeker, αρχαιολόγοι που διερευνούσαν το ναυάγιο του πλοίου, το οποίο βυθίστηκε πριν από 2.600 χρόνια στα ανοικτά των ακτών της Γέλας (ιδρύθηκε από αρχαίους Έλληνες αποίκους) ανέσυραν 47 κομμάτια του πολύτιμου κράματος νωρίτερα μέσα στον μήνα, μαζί με έναν αμφορέα και δύο περικεφαλαίες κορινθιακού τύπου. Οι νέες ράβδοι ακολουθούν την ανακάλυψη άλλων 39, που είχαν ανασυρθεί από το ίδιο ναυάγιο το 2015.
«Το πλοίο ανάγεται στο τέλος του 6ου αιώνα πΧ» είπε ο Σεμπαστιάνο Τούσα, αρχαιολόγος υπεύθυνος για θέματα εναλίων αρχαιοτήτων στη Σικελία. «Πιθανώς να έπεσε σε ξαφνική καταιγίδα και να βυθίστηκε όταν ήταν να μπει στο λιμάνι».
Το ναυάγιο βρέθηκε σε απόσταση περίπου 300 μέτρων από την ακτή της Γέλας, σε σχετικά μικρό βάθος. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται άλλα δύο αρχαία ναυάγια.
Οι 86 συνολικά ράβδοι αποτελούν ένα μοναδικό από πολλές απόψεις φορτίο, καθώς ποτέ ξανά στο παρελθόν δεν εντοπίστηκε το συγκεκριμένο μέταλλο σε μεγάλες ποσότητες, και θεωρείται ένα αρκετά μυστηριώδες υλικό της αρχαιότητας, με την προέλευση και τη σύνθεσή του να αποτελούν ερωτηματικά. Σήμερα ορείχαλκος αποκαλείται ένα κράμα χαλκού και ψευδαργύρου, ωστόσο οι αναφορές που υπάρχουν σε αυτόν σε αρχαία ελληνικά κείμενα είναι για ένα εξαιρετικά πολύτιμο μέταλλο (το πιο πολύτιμο μετά από τον χρυσό) που έλαμπε σαν φωτιά. Το όνομά του προέρχεται από τον συνδυασμού του «όρους» και του «χαλκού» («ορεινός χαλκός»).
Πέρα από την υπόθεση του κράματος χαλκού- ψευδαργύρου, θεωρείται ότι μπορεί να ήταν κράμα χαλκού- χρυσού ή κάποιο τελείως διαφορετικό μέταλλο. Κάποια στιγμή ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται για τον μπρούντζο και τον χαλκοπυρίτη- ωστόσο ο Πλάτωνας στον «Κριτία» αναφέρει πως οι κάτοικοι της Ατλαντίδας γνώριζαν και εξόρυσσαν το συγκεκριμένο μέταλλο, και μάλιστα με αυτό είχαν επενδύσει τα τείχη της ακρόπολης και το εσωτερικό του ναού του Ποσειδώνα στην πρωτεύουσά τους, με αποτέλεσμα να έχουν τη λάμψη της φωτιάς.
Το μέταλλο αυτό, ωστόσο, δεν υπήρχε την εποχή του «Κριτία», οπότε και θεωρείται ότι ο όρος χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει κάποιο άλλο, άγνωστο μέταλλο (ή, όπως προαναφέρθηκε, ένα άλλο κράμα χαλκού- χρυσού).
Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως αναφορές στον ορείχαλκο υπάρχουν και σε κείμενα της ελληνιστικής περιόδου, και έχει να κάνει με κράματα χαλκού με άλλα υλικά («καδμεία») που παράγονταν στον Εύξεινο Πόντο, ενώ οι πρώτες αναφορές σε αυτόν προέρχονται από τον Ησίοδο (αναφέρεται πως από ορείχαλκο ήταν φτιαγμένες οι κνημίδες του Ηρακλή) και σε ομηρικό ύμνο που είναι αφιερωμένος στην Αφροδίτη.
Όσον αφορά στις ράβδους που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο, ανάλυση με ακτίνες Χ έδειξε πως είναι φτιαγμένες από ένα κράμα με 75%-80% χαλκό, 15%-20% ψευδάργυρο και μικρά ποσοστά νικελίου, μολύβδου και σιδήρου.
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου