Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΟΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ ΚΑΙ ΜΑΡΤΙΟ ΤΟΥ 1878. ΚΑΝΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΠΩΣ, ΜΕ ΤΗΝ ΘΥΣΙΑ ΤΟΥΣ, ΟΙ ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΑΝΕΤΡΕΨΑΝ ΤΗΝ ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ.

 

ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ: ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΞΕΝΩΝ ΠΡΕΣΒΕΙΩΝ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΔΙΑΦΘΟΡΑ. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΛΛΟΙ ΕΞΥΠΝΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΒΛΑΜΕΝΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ, ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΓΙΟΙ ΚΑΙ ΑΝΙΨΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ;

 

Ο ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ. ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ «ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ»;

 

ΝΑ ΚΑΘΙΕΡΩΘΕΙ Η 24η ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΩΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ.

 

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ. ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ: «ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΑΔΕΙΑ ΑΠΟ ΕΛΛΗΝΕΣ». ΑΠΟ ΤΟΥΣ 70.000 ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΟΝΟ 12.000 ΕΖΗΣΑΝ. ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΑΝ ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ.

 

ΟΙ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Α. Το Μοναστήρι (Βιτώλειον–Μπιτόλια) Η αρχαία Ελληνική πόλη Ηράκλεια Λυγκηστίς

 

 

ΘΑ ΨΗΦΙΣΟΥΝ ΞΑΝΑ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΨΗΦΟΦΟΡΟΙ – ΤΑ ΖΩΑ - ΤΟΝ ΑΝΙΚΑΝΟ ΚΥΡΙΑΚΟ, ΓΙΟ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ, ΣΑΝ ΝΕΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ; ΕΛΛΑΔΑ, Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΧΩΡΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ, ΤΗΣ ΠΙΟ ΞΕΦΤΙΛΙΣΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΝΤΡΟΠΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΟΚΡΑΤΙΑΣ.  

 

   ΣΤΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  
   ΑΓΩΝΑ,  ΣΤΟ  ΒΟΥΝΟ  ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ,  
                    ΣΤΗΝ  ΚΟΖΑΝΗ
Η  Επανάσταση  του  1878  στην  Δυτική  Μακεδονία   δεν  διδάσκεται  βέβαια  στα  σχολεία.  Ο  Τσίπρας,  ο  Κυριάκος,   ο  Λιάκος  και  όλα  τα  γνωστά  αποβράσματα  σε  λίγο  θα  καταργήσουν  και  την  επανάσταση  του  1821.  Η  Επανάσταση  των  Δυτικομακεδόνων  του  1878  τους  μάρανε.   Οι   μοναδικοί  πόλεμοι,  έτσι  όπως  πάμε,  που  θα  διδάσκονται  στα  ελληνικά σχολεία  θα  είναι   οι   ιουδαϊκοί  πόλεμοι  του  Γιομ  Κιππούρ.  Άλλωστε,  όπως  πληροφορούμαστε  τελευταία,  οι  δικαστές  του  ελληνικού  κράτους   μαθαίνουν  ιστορία  από  τις  ταινίες  του  Χόλυγουντ.

139   χρόνια  συμπληρώθηκαν  φέτος  από  την επανάσταση του 1878, που ξέσπασε στην πρώτη φάση του Μακεδονικού Αγώνα κι έμεινε  σχεδόν άγνωστη  για  παραπάνω  από   εκατόν  τόσα  χρόνια.

Πολλά  στοιχεία για  το  παρακάτω  άρθρο  πήραμε  από  την  ιστορική  έρευνα  του  Δυτικομακεδόνα εκπαιδευτικού  Αριστοτέλη  Κωστόπουλου  που  δημοσιεύθηκε  στο  περιοδικό  «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ»,  Φεβρουάριος 1990,  Τεύχος 285. 

    ΣΤΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ  ΤΟΥ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ  ΣΤΟ  ΟΡΟΣ  ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ 
 

Κων/νος Σιαμπανόπουλος:  « Ο ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΦΥΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ»  .
Στα βορινά του Χρωμίου και σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από αυτό, σε μια χαραδροχοάνη του όρους Βούρινου είναι κτισμένος ο ιστορικός ναός του Αγίου Νικολάου. Ανεγέρθηκε το έτος 1859 από τους κατοίκους του μικρού κτηνοτροφικού χωριού ΜΠΟΥΡΙΝΟΥ.

Το χωριό καταστράφηκε το 1880 και ο ναός αφημένος στη φθορά του χρόνου κινδύνεψε να καταρρεύσει. Για την αναθέρμανση, όμως, της εθνικής μνήμης και προς τιμήν των αγωνιστών της επανάστασης του 1878 και «επί των αιώνας αγωνιζομένων εις την μακεδονικήν γην υπέρ της ασφαλείας όλων των Ελλήνων», ο Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών Ν. Κοζάνης κατά τα έτη 1989, 1990 και 1991 εξωράισε τον όλο χώρο, περιέφραξε και δενδροφύτευσε έκταση 30 στρεμμάτων, με τη βοήθεια του δασαρχείου κατασκεύασε παραδοσιακές βρύσες, ανακαίνισε πλήρως το ναό, αγιογράφησε το γυναικωνίτη με τον εξαίρετο αγιογράφο Παναγιώτη Χατζόγλου και ανήγειρε κτήριο Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, με ΜΝΗΜΕΙΟ, στο οποίο τοποθέτησε απεικονίσεις μαχών, φωτογραφίες αγωνιστών, αντίγραφα επαναστατικών προκηρύξεων του 1878, καθώς και μαρμάρινες στήλες με ονόματα αγωνιστών Μακεδόνων και άλλων Ελλήνων «αγωνισθέντων υπέρ της σωτηρίας της Μακεδονίας». Πλήθος προτομών εντός του περιφραγμένου χώρου των τριάντα στρεμμάτων.   

    ΤΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ  ΤΟΥ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ  ΣΤΟ  ΒΟΥΝΟ  ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ

Ο  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ  ΑΓΩΝΑΣ,  ΔΙΜΕΤΩΠΟΣ  ΑΓΡΙΟΣ  ΑΓΩΝΑΣ  ΤΩΝ  ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ  ΕΝΑΝΤΙΟΝ  ΤΩΝ  ΤΟΥΡΚΩΝ  ΚΑΙ  ΤΩΝ  ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ.

Με  την  Μακεδονική  Επανάσταση  του  1878  αρχίζει  ο  αιματηρός  άγριος  διμέτωπος  αγώνας  του  Μακεδονικού  Ελληνισμού  εναντίον  των  Βουλγάρων  και  των  Τούρκων,  ο οποίος  ονομάστηκε Μακεδονικός Αγώνας  και  ο  οποίος  κορυφώθηκε κατά τα έτη 1904 – 1908,  έσωσε το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας κι έδωσε πνοή ζωής και δύναμη στο ελληνικό κράτος.

ΚΟΖΑΝΗ,  18  ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ  1878

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ  ΤΗΣ  ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ  «ΤΗΣ  ΕΝ  ΤΗ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ  ΕΠΑΡΧΙΑΣ  ΕΛΙΜΕΙΑΣ»  ΣΤΟ  ΟΡΟΣ  ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ,  ΔΥΤΙΚΑ  ΤΗΣ  ΚΟΖΑΝΗΣ:

 «… Η ημετέρα επαρχία μη δυναμένη πλέον να υποφέρη τον ακατανόμαστον δούλειον τουρκικόν ζυγόν, τας ανηκούστους βιαοπραγίας των καταδυναστευόντων την πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου τυράννων, τας απείρους κακώσεις και τας φοβεράς καταπιέσεις.. και βλέπουσα ότι… η Υψηλή Πύλη, υπογράψασα τους προκαταρκτικούς όρους της ειρήνης μετά της Ρωσίας, απεμπολεί το πλείστον της Μακεδονίας εις τον πανσλαβισμόν, ήρατο ως εις άνθρωπος τα όπλα, ίνα κηρύξη ενώπιον Θεού και ανθρώπων την ελευθερίαν από του δουλείου ζυγού και την μετά της μητρός Ελλάδος ένωσιν αυτής… ».

Την προκήρυξη αυτή υπογράφουν ο πρόεδρος της κυβερνήσεως   Ι. Κοβενδάρος από την Κοζάνη, ο γραμματέας της  Αν. Πηχεών από την Αχρίδα, άλλα τέσσερα μέλη και ο στρατιωτικός αρχηγός της Ιω. Λιάτης.

(Ο Πηχεών και η ιδιαίτερη πατρίδα του, η Αχρίδα,  σκλαβωμένη  Ελληνική  πόλη  σήμερα,  καθώς και πολλά άλλα ονόματα αγωνιστών και τοπωνύμια, θυμίζουν ότι τα γεωφυσικά και ιστορικά όρια της Δυτικής Μακεδονίας δεν συμπίπτουν με τα σημερινά πολιτικά σύνορά της και ότι βόρεια και βορειοδυτικά εκτείνονται πέρα από την Αχρίδα, το Μοναστήρι, το Κρούσοβο, το Μορίχοβο, τον Περλεπέ, τα Βαλεσσά, τους Στόβους… σε μέρη όπου ζούσαν κι έγραφαν οι Έλληνες σχεδόν δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν εμφανιστούν οι Σλάβοι. Στον ίδιο χώρο, ανθούσε ο Μακεδονικός Ελληνισμός (ο αρχαίος, ο βυζαντινός και ο νεότερος) αδιάκοπα 30 αιώνες, ώσπου στα 1912 κάποιες ατυχείς για τον Ελληνισμό συμπτώσεις άφησαν αλύτρωτα έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους εκτεταμένα τμήματα της βόρειας και βορειοδυτικής Μακεδονίας).

Κι όμως κι εκεί τα ελληνικά καριοφίλια της λευτεριάς μύρωναν πάντα τον αέρα των βουνών και η πάλη για τον εθνικό λυτρωμό κρατούσε αιώνια.

26  ΜΑΡΤΙΟΥ  1878

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ  «ΦΑΡΟΣ  ΤΗΣ  ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»

«Οι Μακεδόνες, εξ αμνημονεύτων χρόνων οικήτορες και κτήτορες του πατρίου εδάφους,  είναι ελληνικής καταγωγής.  Δάση, κοιλάδες, ποταμοί, όρη, μνημεία, επιγραφαί, άσματα, ήθη έθιμα μαρτυρούν ότι η Μακεδονία ήτο, είναι και θα είναι ελληνική. Η φωνή του δικαίου και της νομιμότητος, η διαλάλησις της Ιστορίας, είναι υπέρ του δικαίου των Μακεδόνων...»

«Μη παραδίδετε ημάς ως είλωτας εις χείρας του πανσλαβισμού. Μη καταναπατείτε τα από αιώνων δίκαιά μας».

          Ο  ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ  Ή  ΒΟΥΡΙΝΟ  ΟΡΟΣ

Ο Μπούρινος ή Βουρινό Όρος  είναι ένας  ορεινός όγκος που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Κοζάνης. Η βόρεια και ανατολική πλευρά του ανήκει στο νομό Κοζάνης,  ενώ η νοτιοδυτική στο νομό Γρεβενών. Η ψηλότερη κορυφή του, που λέγεται επίσης Μπούρινος έχει υψόμετρο 1866 μ. και βρίσκεται στο σύνορο των δύο νομών.

Η θέα από την  κορυφή  του  Μπόυρινου  είναι απεριόριστη προς τα δυτικά. Βλέπει κανείς όλο το νομό Γρεβενών και την ανατολική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου, από το Γράμμο ως τον Κόζιακα. ΄Οταν υπάρχει ατμοσφαιρική διαύγεια φαίνονται και τα ʼγραφα. Από τις άλλες κορυφές, κοντινότερες στην Κοζάνη είναι η Βίγλα (1.141 ), πολύ κοντά στο χωριό Αργιλλος, το Ασπροβούνι (1563), που λέγεται έτσι διότι το χειμώνα φαίνεται από την Κοζάνη η βορεινή του πλευρά κάτασπρη από το χιόνι, το Σαμάρι (1454), το οποίο δεσπόζει της Εθνικής οδού Κοζάνης-Γρεβενών και τρεις κορυφές που σχηματίζουν μικρή οροσειρά από Βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά: Γκόλενα (1309), Νεράιδα (1750), Πυραμίδα (1621 ), με απόληξη την ψηλότερη κορυφή. Οι νοτιοδυτικές πλαγιές του Βούρινου είναι γυμνές από βλάστηση και πέφτουν απότομες και βραχώδεις στο οροπέδιο των Βεντζίων, μέσου ύψους 700 μ., που ανήκει στο νομό Γρεβενών. Αντίθετα οι βόρειες και βορειοανατολικές πλαγιές είναι δασωμένες και διασχίζονται από κοιλάδες και χαράδρες. Ανάμεσα στις κορυφές Βούρινος (1866), Ασπροβούνι και Πυραμίδα σχηματίζεται μια κοιλάδα, η οποία περικλείεται από βουνά από όλες τις πλευρές της. Είναι η κοιλάδα του μεσιανού νερού, από την οποία υδρεύεται η πόλη της Σιάτιστας. Προς Βορρά ο Μπούρινος χωρίζεται από τον ορεινό όγκο της Βέλλιας με μια στενόμακρη κοιλάδα που έχει τα ονόματα Φαρδύκαμπος, Μπάρα, Μπουγάζι. Οι ανατολικές πλαγιές καταλήγουν μάλλον ομαλά στο οροπέδιο της Κοζάνης. Προς νότο, ο Μπούρινος συνεχίζεται με μια μικρή σε όγκο, χαμηλή οροσειρά με Ψηλότερη κορυφή το Φλάμπουρο (1 381 ). H προέκταση αυτή του Βούρινου σταματάει απότομα στον Αλιάκμονα ποταμό. Μια απόκρημνη χαράδρα, που σχηματίζει το ποτάμι στο σημείο αυτό, χωρίζει το Μπούρινο από τη Μπουνάσια και τα Καμβούνια που υψώνονται νοτιότερα.  

Η χλωρίδα του Μπούρινου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δάση πυκνά και μεγάλα, όπως στα άλλα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας δεν υπάρχουν. Ωστόσο δεν υπάρχουν και εντελώς γυμνές εκτάσεις. Στο κέντρο του ορεινού όγκου υπάρχουν δάση από έλατα και μαύρα πεύκα, γάβρα κι άλλα πλατύφυλλα. Στους βορειοανατολικούς πρόποδες του Μπούρινου υπάρχει μεγάλο δάσος από δρυς. Το μεγαλύτερο μέρος του βουνού καλύπτεται από θαμνώδεις εκτάσεις, οι οποίες σε πολλές περιοχές του σχηματίζουν αδιαπέραστα θαμνώδη δάση, πραγματικό καταφύγιο για την άγρια πανίδα. Εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει το Μπούρινο και τον έχει κάνει γνωστό στους βοτανολόγους της Ευρώπης, είναι η ποώδης βλάστησή του και ειδικά τα αγριολούλουδα, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή και μοναδικά στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Δύο - τρία είδη αγριολούλουδων του Μπούρινου είναι μοναδικά σ' ολόκληρο τον κόσμο. Η μοναδικότητα αυτή και η σπανιότητα της χλωρίδας του καθιστούν το Βούρινο αληθινό βοτανολογικό παράδεισο. Ευρωπαίοι φυσιοδίφες και βοτανολόγοι, κυρίως Γερμανοί, επισκέπτονται κάθε χρόνο το Μπούρινο και μελετούν τα σπάνια φυτά. Η καλύτερη εποχή για να θαυμάσει κανείς την όέα των λουλουδιασμένων πλαγιών του Μπούρινου είναι το τέλος όαίου και οι αρχές Ιουνίου. Και η περιοχή που έχει διατηρήσει αυτή την πλούσια χλωρίδα είναι περισσότερο ο κεντρικός Βούρινος, ιδίως οι βόρειες πλαγιές της υψηλότερης κορυφής και η κοιλάδα του Μεσιανού νερού.  

  ΤΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ  ΤΟΥ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ  ΣΤΟΝ  ΜΠΟΥΡΙΝΟ  ΚΟΖΑΝΗΣ

Η κοιλάδα αυτή, που, όπως περιγράψαμε περικλείεται από ψηλές κορυφές, ευρισκόμενη σε ύψος περίπου 1.000 μέτρων, με ελαφρά βόρειο προσανατολισμό και μακριά από κατοικημένους τόπους, διατήρησε ως σήμερα, αλώβητη από την ανθρώπινη επέμβαση, μια μεγάλη ποικιλία από φυτά. Μέσα από συστάδες πεύκων και άλλων δένδρων, στα ξέφωτα, βλέπει κανείς την άνοιξη υπέροχα τοπ(α, όπου το πράσινο χορτάρι πλαισιώνει την πανέμορφη ποικιλοχρωμία των λουλουδιών. Η κοιλάδα του Μεσιανού νερού έχει κηρυχθεί από το κράτος προστατευμένη περιοχή. Δεν βόσκουν κοπάδια μέσα σ' αυτήν, αλλά η λαθροθηρία οργιάζει, όπως σ' όλη την Ελλάδα. Πριν μερικά χρόνια τα τζιπ τριγύριζαν ανενόχλητα μέσα στο εσωτερικό της κοιλάδας, σε δασικούς δρόμους. Αργότερα τοποθετήθηκε μια μπάρα κι εμποδίστηκε η πρόσβαση με αυτοκίνητο. Ωστόσο μπορεί κανείς να κινηθεί με αυτοκίνητο στα όρια της κοιλάδας. Δασοφύλακες, θηροφύλακες και πυροφύλακες (το καλοκαίρι) δεν υπάρχουν. Μα ήταν ευχής έργο, αν η περιοχή είχε κηρυχθεί εθνικός δρυμός, μια και είναι, ίσως, η αξιολογότερη στην Ελλάδα από άποψη σπανιότητας φυτών. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό προς το παρόν, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε γι' αυτό ο Ορειβατικός Σύλλογος Σιάτιστας, διότι το απαγορεύει η σχετική νομοθεσία. Για να κηρυχθεί μια περιοχή Εθνικός δρυμός πρέπει να υπάρχει εκτός από τη χλωρίδα και πλούσια πανίδα, πράγμα που δεν διαθέτει ο Μπούρινος...  

Αποκομμένος από τα άλλα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας ο Μπούρινος, δεν ήταν δυνατό να διατηρήσει σήμερα την πανίδα που είχε κάποτε. Χαρακτηριστικά ο Γάλλος περιηγητής των αρχών του 19ου αιώνα Πουκεβίλ, ο οποίος επισκέφθηκε τα βόρεια κράσπεδα του Μπούρινου, γράφει: "Την ψηλότερη κορυφογραμμή των βουνών, τρία τέταρτα της λεύγας μακριά, Α-ΝΑ της Σιάτιστας, τη λένε Τσερβένα. Οι κοιλάδες της που είναι όλο λιβάδια, είναι γεμάτες ελάφια, ζαρκάδια, από κυνήγι για πολλά είδη και κόκκινες βουνίσιες πέρδικες (πετροπέρδικες) με ξεχωριστή νοστιμιά. Πέρα απ' αυτή την πρώτη γραμμή βλέπουμε να ξεδιπλώνεται η κορυφογραμμή του βουνού Μπούρινο..." (Φρ. Πουκεβiλ "Ταξίδι στη Δυτική Μακεδονία- Άνοιξη του 1806". Μετ. Γιάννη Τσάρα, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη).

  ΤΟ  ΣΗΜΕΡΙΝΟ  ΧΩΡΙΟ  ΧΡΩΜΙΟ  ΚΟΖΑΝΗΣ  ΚΑΤΩ  ΑΠΟ  ΤΟΝ  ΜΠΟΥΡΙΝΟ

   

 

Ο καταγόμενος από το Βογατσικό Καστοριάς  Στέφανος Δραγούμης, βασικό στέλεχος της Μακεδονικής Επιτροπής,  πατέρας  του  Ίωνα  Δραγούμη  και  Πρωθυπουργός  της  Ελλάδος.

Η  ΡΩΣΙΑ  ΠΡΟΔΙΔΕΙ  (ΓΙΑ  ΜΙΑ  ΑΚΟΜΗ  ΦΟΡΑ)  ΤΗΝ  ΕΛΛΑΔΑ  ΓΙΑ  ΧΑΡΗ  ΤΗΣ  ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ

Από τα μέσα του 19ου αιώνα η άλλοτε κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία σειόταν και πολλές δυνάμες του καιρού εκείνου πάλευαν να την κληρονομήσουν. Αυτό ονομάσθηκε Ανατολικό Ζήτημα και από τότε γεννήθηκε το λεγόμενο Μακεδονικό Ζήτημα.

Η Μακεδονία και η πρωτεύουσά της, Θεσσαλονίκη, είναι ένα μεγάλο σταυροδρόμι ζωτικής σημασίας. Τότε την κατείχαν οι Τούρκοι, αλλά την διεκδικούσαν η Ρωσία και η μεγάλη τότε Αυστροουγγαρία των Αψβούργων, ενώ η Βρεταννική Αυτοκρατορία και η Γαλλία προσπαθούσαν να κλείσουν τον δρόμο στις αντίπαλες αυτές Δυνάμεις και έτσι συντηρούσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η Ρωσία, αφού στα χρόνια της τουρκοκρατίας ως «ομόθρησκον ξανθόν γένος» απέτυχε τελικά α προσεταιριστεί τους Έλληνες, επέλεξε το δρόμο του πανσλαβισμού και στράφηκε προς τους Βουλγάρους, που επί πέντε αιώνες ζούσαν μακάριοι υπό τον ζυγό των Τούρκων.

Πρώτα τους αφύπνισε θρησκευτικά, για ν’ ακολουθήσει ταχύτατα η δημιουργία ελευθέρου βουλγαρικού κράτους, με σοβαρές συνέπειες για τη Μακεδονία και τραγικές για το βόρειο τμήμα της και για τον αρχαίο και ακμαίο ελληνισμό της Ανατολικής Ρωμυλίας.

Αρχιτέκτονας της ρωσικής αυτής πολιτικής ήταν ο Ρώσος στρατηγός κόμης Ιγνάτιεφ, πρεσβευτής της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη από το 1864.

Στα 1870 ο Ιγνάτιεφ έπεισε τον Σουλτάνο να αναγνωρίσει την Βουλγαρική Εξαρχεία, που αποσχίσθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν την αφετηρία του Μακεδονικού Αγώνα και την έναρξη σκληρών και δεινών αγώνων στη Μακεδονία.

Στα 1875 η Βαλκανική αναστατώθηκε… τον Ιούνιο του έτους εκείνου επαναστάτησαν η Ερζεγοβίνη και η Βοσνία. Αργότερα τους μιμήθηκαν ανεπιτυχώς οι Βούλγαροι – παρακινούμενοι από τους Ρώσους – ενώ η Σερβία και το Μαυροβούνιο κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Τουρκίας…

Το Δεκέμβριο του 1876 αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων συνήλθαν στην Κωνσταντινούπολη, για ν’ αναζητήσουν τρόπους ειρηνεύσεως της Βαλκανινκής. Εκεί αποφασίστηκε η αυτονόμηση της υπόδουλης ακόμη Βουλγαρίας. Για τα δίκαια των Ελλήνων κανείς δε μίλησε στο συνέδριο εκείνο!

Τον Ιανουάριο του 1877 ο Ιγνάτιεφ και ο Άγγλος συνάδελφός του Σώλσμπαρυ εμφανίστηκαν στην Αθήνα, για να υποστηρίξουν τα συμφέροντα των χωρών τους στην Ανατολή. Ο Σώλσμπαρυ, υπηρέτης και των τουρκικών συμφερόντων συνέστησε στην κυβέρνηση του αναιμικού ελληνικού κράτους της εποχής εκείνης αυστηρή ουδετερότητα, ενώ ο Ιγνάτιεφ κοινή δράση των Ελλήνων με τους άλλους Βαλκάνιους κατά των Τούρκων.

Η  ΣΥΝΘΗΚΗ  ΤΟΥ  ΑΓΙΟΥ  ΣΤΕΦΑΝΟΥ  -  1978.  ΟΙ  ΡΩΣΟΙ  ΠΑΡΑΔΙΔΟΥΝ  ΟΛΗ  ΤΗΝ  ΘΡΑΚΗ  ΚΑΙ  ΤΗΝ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ  ΣΤΟΥΣ  ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ. 

Λίγους μήνες αργότερα το 1877 η Ρωσία κήρυσσε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας για να επιβάλει την πολιτική της στα Βαλκάνια. Τα ρωσικά στρατεύματα σύντομα από το Δούναβη προελαύνουν νικηφόρα προς Νότο, κυριεύουν όλη σχεδόν τη σημερινή Βουλγαρία, την Αδριανούπολη και φτάνουν «προ των πυλών» της Κωνσταντινουπόλεως!   Στο προάστιό της Άγιος Στέφανος, στις 19 Φεβρουαρίου 1878, υπογράφτηκε η ομώνυμη Συνθήκη. Με αυτήν δημιουργούνταν μέγα βουλγαρικό κράτος, που εκτεινόταν από τον Εύξεινο Πόντο και το Δούναβη ως το Γράμμο, τον Όλυμπο και το Αιγαίο!  Από τον ιστορικό χώρο της Μακεδονίας μόνο στη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική κρατούσαν οι Τούρκοι!

Η  ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ,  2  ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ  1878 

Στην  Ελλάδα – και τότε – οι κυβερνήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη και τελικά είχε σχηματιστεί μία Οικουμενιστική με Πρωθυπουργό τον γηραιό μπουρλοτιέρη Κανάρη. Αναβρασμός επικρατούσε σε όλη τη χώρα, κάποια μικρά επαναστατικά σώματα είχαν αρχίσει να δρουν στις αλύτρωτες Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία.

Στις 2 Φεβρουαρίου 1878, χωρίς επίσημη κήρυξη πολέμου, ένα σώμα ελληνικού στρατού όρμησε από τα σύνορα προς τη Θεσαλία. Ήταν όμως αργά, διότι δύο μέρες νωρίτερα Ρώσοι και Τούρκοι είχαν συνάψει ανακωχή, την οποία όμως δεν είχαν πληροφορηθεί στην Αθήνα.  Έντρομη μόλις έμαθε την ανακωχή, η κυβέρνηση ανακάλεσε τον στρατό της.

ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ  ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

Ό,τι  έγινε στη Μακεδονία τους μήνες που ακολούθησαν είναι έργο μόνο  των Μακεδόνων.

        

Διανύοντας το ιερό βουνό της Ελιμιώτιδας γης, το Βούρινο και 4 χιλ. πάνω από το χωριό Χρώμιο, σ' ένα ολότελα βουκολικό τοπίο, με πράσινο και έδαφος σκληρό, με πυριτικά αριστερά και ασβεστολιθικά δεξιά πετρώματα φτάνει κανείς στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, ένα σταθμό ιστορικής μνήμης, αλλά και σε ένα γεωλογικό μνημείο που ξετυλίγεται.

To έτος 1878 στην περιοχή του όρους Βούρινο, 37 χλμ. από την πόλη της Κοζάνης, όπου υπήρχε το μικρό κτηνοτροφικό χωριό, το ομώνυμο με το βουνό, έγινε η επανάσταση της επαρχίας Ελίμειας για την κατάργηση της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και την ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.

Η επανάσταση αυτή στο Μπούρινο ήταν η πρώτη οργανωμένη ένοπλη αντίσταση του Μακεδονικού Ελληνισμού που συνεχίστηκε μέχρι το 1908 για τη διάσωση της Μακεδονίας.

 

Πηχεών, Αναστάσιος (Αχρίδα, 1836 - Καστοριά, 1913). Εκπαιδευτικός, ο πρωτεργάτης επαναστατικής κινητοποίησης των Ελλήνων της Δυτικής Μακεδονίας εναντίον του τουρκικού ζυγού κατά την πρώιμη φάση του Μακεδονικού Αγώνα (1878 - 94). Η οικογένειά του καταγόταν από τη Μοσχόπολη.

ΤΟ  1867  ΟΙ  ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ  ΙΔΡΥΟΥΝ  ΝΕΑ  «ΦΙΛΙΚΗ  ΕΤΑΙΡΕΙΑ».

Φλογεροί Δυτικομακεδόνες από το 1867 είχαν ιδρύσει μία νέα «Φιλική Εταιρεία». Ηγέτες της ήταν ο γυμνασιάρχης Φιλιππίδης από το Μοναστήρι, ο δάσκαλος Πηχεών από την Αχρίδα, ο γιατρός Αργυρόπουλος από την Κλεισούρα, οι έμποροι αδελφοί Αναστάσιος και Μιχαήλ Τσίρλης από το Νυμφαίο  Φλώρινας.

Είχαν οργανωθεί και οι Μακεδόνες της Αθήνας, οι οποίοι εξέλεξαν Επιτροπή με σκοπό την οργάνωση της επαναστάσεως στη Μακεδονία.

Ψυχή της επιτροπής αυτής ήταν ο Στέφανος Δραγούμης, πολιτικός από το Βογατσικό και άλλα μέλη της ο Ι. Πανταζίδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών από το Μοναστήρι, ο Ν. Χαλκιόπουλος, καθηγητής από τη Νέα Πέλλα, ο Λ. Πασχάλης, δικηγόρος από τη Χαλκιδική, ο Γ. Παπαζήσης, γιατρός από το Βελβεντό Κοζάνης.

Για τον ίδιο σκοπό εργάζονταν πολλοί άλλοι στις επαρχίες  Κοζάνης, Σερβίων, Γρεβενών, Ανασελίτσας, Κατοριάς, Κορυτσάς, Φλώρινας, Μοναστηρίου, Αχρίδας… Για τις επαναστατικές αυτές προετοιμασίες των Δυτικομακεδόνων ιδιαίτερα ομιλούν πολλές αναφορές των Ελλήνων προξένων στο Μοναστήρι και στη Θεσσαλονίκη.

Σε μία από αυτές ο Γ. Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Κων. Βατικώτης, γράφει:

«… Εκ Καστοριάς ελθών ο Φέσσας και τις αγωγιάτης μ’ εβεβαίωσαν ότι τα πάντα είναι καλώς διατεταγμένα και εν τη επαρχία αυτή, όπως εξαναστή. Το αυτό μοι είπον περί των επαρχιών Ανασελίτσης και Κοζάνης».

Για τις πολεμικές προετοιμασίες της επαρχίας Κοζάνης ομιλεί ιδιαίτερα ο Ι. Λιάτης σε επιστολή του (16 Φεβρουαρίου 1878) προς τον Παύλο Καλλιγά, πρόεδρο της Επιτροπής Εθνικής Άμυνας στην Αθήνα:

«… Εφρόντισα, και διήλθον πολλά χωριά, δια να συνεννοηθώ προς τον σκοπόν της εξεγέρσεως και την οποίαν κατόρθωσα. Αλλά… ευρίσκομαι εις μεγάλην ανησυχίαν, διότι δεν έχω ούτε όπλα ούτε πολεμοφόδια…

»Φέρω δε εις γνώσιν σας ότι σήμερον ανταμώθην μετά του κυρίου Ιωάννου Γκοβενδάρου του κ. Πηχεώνος, οι οποίοι μοι παρουσίασαν υπέρ τους πεντακοσίους άνδρας εκ της επαρχίας Κοζάνης, οίτινες, ευθύς μετά την εξέγερσιν, ημπορούν και να πολλαπλασιαστούν. Αλλά εκ τούτων άλλοι έχουν τουφέκια παλαιά με τσακμακόπετρες, άλλοι δε ουδέ τίποτα… Όλοι όμως έχουν την απόφαση να θυσιάσωσι τα πάντα υπέρ της ελευθερίας….»

Έγγραφο του Ελληνικού Προξενείου Μοναστηρίου (10 Φεβρουαρίου 1878) μαρτυρεί ότι με το ίδιο πάθος εργάζονταν και στις επαρχίες Φλώρινας, Μοναστηρίου, Αχρίδας. Γράφει:

«… Ο Επαμεινώνδας Δημητριάδης, συνεννοήθη μετά τινος ευπόρου ανδρός εκ του χωρίου Πισοδέρι, Γεωργίου Δούκα, ονομαζομένου, και συνδεδεμένου δια συγγενειών και συμφερόντων μετα των πλησίων αυτού κειμένων χωρίων, βουλγαροφώνων μεν, αλλ’ ελληνιζόντων. Ζελόβου, Σμαρδεσίου, Κωστενέτζι και γίνεται εν αυτοίς ικανή ενέργεια προς προπαρασκευήν ανδρών.

»Ο Μιχαήλ Πέτρου απεδέχθη να εργασθή και εν τισι των χωρίων Πρέσπας.

»Ο Δημητριάδης συνεννοήθη και μετά του εκ του χωρίου Γκόμπεσι διδασκάλου Γεωργίου Παπά-Κοσμά, όπως εργασθή εν τη πατρίδι του.

»… Συνεννοήθην και μετά του εν Κλεισούρα διαμένοντος Μιχαήλ Βοΐνου, όπως εργασθή και αυτός υπέρ της εθνικής υποθέσεως…

»Και εν ταις επαρχίαις Καστορίας, Κοζάνης, Σερβίων και Ανασελίτσης εξακολουθούσιν αι ενέργειαι…

»Συμπράττει και ο Μητροπολίτης Καστορίας…»

Για το Μητροπολίτη Κοζάνης Ευγένιο αναφέρεται ότι

«…σκοπεί να ευλογήσει την επανάστασιν άγων 300 άνδρας».

Ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Αγαθάγγελος και πρόκριτοι της Μητροπόλεώς του από την Εράτυρα, το Μικρόκαστρο, το Βογατσικό, τη Γέρμα, στις 15 Φεβρουαρίου 1878, απευθύνουν προς τις Μεγάλες Δυνάμεις την ακόλουθη ιστορική διαμαρτυρία:

«… Φήμαι λυπηρόταται, αφορώσαι την τύχην της προσφιλούς ημών πατρίδος Μακεδονίας, κυκλοφορούσιν από τινός ενταύθα… Η πεφιλημένη ημών πατρίς Μακεδονία περιλαμβάνεται κατά το όλον η μέρος, εν αγνοία ημών και παρά τας πανδήμους και ρητάς διαμαρτυρίας ημών, εις την σχηματισθησομένην συνεπεία του ρωσοτουρκικού πολέμου ηγεμονίαν της Βουλγαρίας…

»Τοιαύτη τις οριοθέτησις της Βουλγαρίας… δεν δύναται πιστεύομεν να επιτραπή ουδέ να γίνει εφ’ όσον ημείς ζώμεν και υπάρχομεν παρά την θέλησιν ημών, προς μεγίστην περιφρόνησιν πάσης αρχής, παντός δικαίου και των στοιχειωδεστέρων αρχών του διεθνούς ομίμου, καθ’ ο ουδενί επιτρέπεται η διάθεσις λογικών όντων άνευ της θελήσεως αυτών και χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν η θρησκεία και τα ήθη αυτών, η γλώσσα και τα αισθήματα αυτών, αι προσδοκίαι και παραδόσεις αυτών, η ιστορία της πατρίδος αυτών…».

Αντίγραφο της διαμαρτυρίας αυτής υπάρχει στη βιβλιοθήκη Κοζάνης.

Στο ναό του Αγίου Δημητρίου  Κοζάνης,  της σημερινής δυτικομακεδονικής πρωτεύουσας – στα χρόνια εκείνα  η  πρωτεύουσα  της  Δυτικής  Μακεδονίας  ήταν  το σκλαβωμένο  σήμερα  Μοναστήρι – φυλάσσεται επίσης σταυρός από τον ιστό της επαναστατικής σημαίας του 1878. Ανάλογη διαμαρτυρία γίνεται σε όλες τις πόλεις της Μακεδονίας.

ΟΙ  ΑΓΓΛΟΙ  ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΝ  ΤΟΝ  ΤΟΥΡΚΙΚΟ  ΣΤΡΑΤΟ,  ΤΟΝ  ΤΟΥΡΚΙΚΟ  ΣΤΟΛΟ  ΚΑΙ  ΤΗΝ  ΤΟΥΡΚΙΚΗ  ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ
(Το  1822  80  άγγλοι  αξιωματικοί  επέβλεπαν  την  Σφαγή  της  Χίου,  απεσταλμένοι  του  Ρότσιλντ;)

Στις 17 Φεβρουαρίου 1878 εμφανίστηκε στη Σιάτιστα ο Άγγλος συνταγματάρχης H. SYNGE, ο οποίος ήταν διευθυντής της τουρκικής αστυνομίας Θεσσαλονίκης (την περίοδο εκείνη στον τουρκικό στρατό υπηρετούσαν πολλοί Άγγλοι αξιωματικοί, αρχηγός μάλιστα του τουρκικού στόλου ήταν ο Άγγλος ναύαρχος Χόβαρτ: Τότε οι Τούρκοι πούλησαν την Κύπρο στους Άγγλους).

Ο SYNGE συγκέντρωσε τους προκρίτους της Σιάτιστας και ωμά τους ανακοίνωσε ότι:

 «… τα μέρη αυτά παρεχωρήθησαν εις την Ρωσίαν και θα συμπεριληφθούν εις την ηγεμονίαν της Βουλγαρίας».

ΟΤΑΝ  ΟΙ  ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ  ΟΡΓΙΖΟΝΤΑΙ

Έγγραφο του Γ. Προξένου της Ελλάδος στο Μοναστήρι αναφέρει:

«… Σιατιστεύς τις όμως εκ των εγκρίτων, μετ’ αγανακτήσεως και θάρρους παρετήρησεν αυτώ ότι τότε μόνον θα γίνη τούτο, όταν οι Βούλγαροι πατήσωσιν επί των ελληνικών πτωμάτων».

Οι λόγοι αυτοί του Σιατίστεως προκρίτου μαρτυρούν την απόφαση των Δυτικομακεδόνων να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων για την σωτηρία της πατρίδας τους.

Στην Αθήνα η Επιτροπή των Μακεδόνων συγκέντρωσε χρήματα, αγόρασε όπλα και πυρομαχικά και στρατολόγησεν εθελοντές. Πολλοί Δυτικομακεδόνες, που από την εποχή της επαναστάσεως του 21 ζούσαν στη Νέα Πέλλα της Αταλάντης (την είχε χαρίσει για αυτούς ο Βλατσιώτης εθνικός ευεργέτης Κ. Μπέλλιος) σχημάτισαν τον πυρήνα των εθελοντών αυτών. Ήταν παιδιά των Λαζαίων, του Μπίνου, του Νικοτσάρα, του Βλαχάβα, του Κασομούλη, του Ζιάκα κ.ά.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ  ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΩΝ  ΜΑΧΗΤΩΝ 

Στο αρχείο του Στ. Δραγούμη βρέθηκεν ένας κατάλογος εθελοντών με ονόματα αγωνιστών από την Κοζάνη, το Βελβεντό, το Καταφύγι, την Εράτυρα, τη Σιάτιστα, το Βογατσικό, την Καστοριά, την Κρυσταλλοπηγή, την Ιεραπηγή, το Επταχώρι, τη Φλώρινα, το Μπούφι, τα Σέρβια, τη Λάβα, το Μοναστήρι, την Κορυτσά, τη Βλάστη…

Σε αυτούς περιλαμβάνονται και 27 φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών από την Κορυτσά και 7 από το Μοναστήρι.

  

  
Ένας  από τους πρωταγωνιστές της      Επαναστάσεως του 1878:

      Ο λοχαγός Κοσμάς Σ. Δουμπιώτης.

ΟΤΑΝ  ΤΟ  ΕΛΛΗΝΙΚΟ  ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ  ΣΩΜΑ 

       ΥΠΗΡΕΤΟΥΣΕ  ΤΟΝ  ΕΛΛΗΝΙΚΟ  ΛΑΟ.

Ο  Γενικός  Πρόξενος  στη Θεσσαλονίκη   Κωνσταντίνος Βατικιώτης, που πρωτοστάτησε στην οργάνωση της επαναστάσεως. – Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

ΤΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ  ΤΟΥ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ  ΑΓΩΝΑ  ΣΤΟΝ  ΜΠΟΥΡΙΝΟ  ΚΟΖΑΝΗΣ

ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ  ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ 

                          Ο  Ι. Γκοβεδάρος και η οικογένεια του,

Εξακόσιοι απ΄τους εθελοντές αυτούς, με αρχηγό τον Χαλκιδιώτη λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη τη νύχτα της 15ης Φεβρουαρίου 1878 αποβιβάστηκαν στην Πλάκα της Πιερίας.

Στις 19 του ιδίου μήνα στο Λιτόχωρο, ο επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος κήρυξε την επανάσταση. Η προσωρινή κυβέρνηση του Ολύμπου, με πρόεδρο τον Ευάγγελο Κοροβάγκο από το Λιτόχωρο, διακήρυττε:

«… Εβαρύνθημεν να ζώμεν ως ευτελείς δούλοι… θέλομεν ελευθερίαν και ημείς την πατρίδα μας, θέλομεν να επανέλθομεν και ημείς εις τους κόλπους της κοινής ημών μητρός, της Ελλάδος…».

 Την προηγούμενη μέρα, 18 Φεβρουαρίου 1878, είχε κηρυχτεί η επανάσταση στο Μπούρινο  Κοζάνης.

Συγχρόνως σχεδόν η εξέγερση γενικευόταν σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, από τον Όλυμπο ως το Γράμμο, από τα Χάσια ως το Μορίχοβο και την Αχρίδα.

Στις περιοχές Κατοριάς – Φλώρινας – Μοναστηρίου ιδιαίτερα εμφανίστηκαν πολλοί οπλαρχηγοί, επιφανέστεροι από τους οποίους ήταν ο Βασίλειος Ζούρκας από το Νυμφαίο, ο Στέφος Νταλίπης, ο Καράτζιας, ο Γκίζας, ο Κορδίστας.

Στις 18 Φεβρουαρίου 1878 , στο Μπούρινο, και μάλιστα στο ομώνυμο χωριό που υπήρχε τότε, βόρεια του σημερινού  χωριού Χρώμιο  Κοζάνης  και νότια της κορυφής  του  βουνού, δύναμη 500 περίπου Ελλήνων ενόπλων επαναστατών, που προέρχονταν από διάφορα χωριά και αστικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας, συγκεντρώθηκε υπό τον οπλαρχηγό Ιωσήφ Λιάτη και τον αξιωματικό Κωνσταντίνο Δημητριάδη. Σκοπός τους, η εξέγερση ολόκληρης της Μακεδονίας, η οποία από καιρό ήταν σε κατάσταση επαναστατικής αναμονής.

Κατά τον Ηλία Πελέκα του Ευθυμίου το χωριό Μπούρινος συστάθηκε από το 1700-1800 σταδιακά από οικογένειες κατατρεγμένες από τους Τούρκους και από διάφορα μέρη της Δυτικομακεδονικής γης, όπως και η καθεμία έχει τη δική της μοναδική ιστορία και κατοίκησαν στο χωριό δεκατέσσερις πατριαρχικές οικογένειες στο σύνολό τους, κτηνοτροφικές, ασυμβίβαστες στα καμώματα του δυνάστη Τούρκου.

  

Η  ΑΓΝΩΣΤΗ  ΣΤΟΥΣ  ΕΛΛΗΝΕΣ  ΚΑΠΕΤΑΝΙΣΣΑ  ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ

Στο Σινάτσικο πολεμούσε η θρυλική καπετάνισσα Περιστέρα. Αυτή αντικατέστησε στην αρχηγία σώματος επαναστατών τον αδελφό της Κριάκα, που τον είχαν σκοτώσει οι Τούρκοι. Η Περιστέρα τιμώρησε τους φονείς και σαν αμαζόνα τρομοκρατούσεν επί μήνες τους Τούρκους.
Αρχηγός επαναστατικού σώματος, την περίοδο της Επαναστάσεως των Ελλήνων στη Μακεδονία, το 1878. Αδελφή του καπετάν Γούλια Κράκα, γεννημένη στη Σιάτιστα Κοζάνης το 1860. Όταν ύστερα από προδοσία θανατώθηκε μαρτυρικά ο αδελφός της (γδάρθηκε ζωντανός), ανέλαβε η ίδια σε ηλικία 17 ετών την αρχηγία του αντάρτικου σώματος και έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων. Η Καπετάνισσα Περιστέρα Κράκα, σχημάτισε αντάρτικο σώμα 40 ανδρών και έδρασε στην Επανάσταση του 1878 ως «Καπετάν Σπανοβαγγέλης», ξεκινώντας κλεφτοπόλεμο με τους Τούρκους στις περιοχές Κοζάνης και Καστοριάς. Έπιασε με γρηγοράδα τους φονιάδες του αδερφού της καί τους τιμώρησε κατά πώς τούς έπρεπε με τα ίδια της τα χέρια. Στην ανδροποίησή της θυσίασε και τα ωραία της μακριά μαλλιά, τα οποία όπως διηγείται η ίδια “έκοψε κι σκόρπισε στους βάτους και στους θάμνους του βουνού”. Οι εφημερίδες μιλούσαν με θαυμαστό τρόπο για ένα κορίτσι, το οποίο, ντυμένο σαν παλικάρι, πολεμούσε σ’ ένα αντάρτικο σώμα δείχνοντας την ανδρεία και την ευτολμία της. Απ’ τα αναρίθμητα κατορθώματά της ξεχωρίζουμε την πυρπόληση του σταθμού χωροφυλακής —καρακόλι— στό Τζουμά Πτολεμαίδος και την εξολόθρευση ενός ακέραιου τουρκικού αποσπάσματος στά Καραγιάννια.
Η εκπληκτική αυτή Μακεδόνισσα χαρακτηρίστηκε από τη γαλλική εφημερίδα «Λε Παπιγιόν» ως η Ζαν Ντ’ Αρκ του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τον Ι. Αποστόλου «Επί εξ μήνας κατόπιν κανείς Τούρκος στρατιωτικός δεν ημπορούσε να κοιμάται ήσυχος. Απιστεύτως γενναία,… η κόρη αυτή, προς την οποίαν επί τέλους ηναγκάσθη να συνθηκολογήσει μία ολόκληρος Αυτοκρατορία. Της έδωσαν αμνηστία…»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΜΠΡΟΥΦΑΣ

Από την εποχή αυτή άρχισε και η δράση του Αθανασίου Μπρούφα από το Βόιο. Ο Μπρούφας διείδε τον έσχατο κίνδυνο, που διέτρεχε η Μακεδονία, και καλούσε – είκοσι σχεδόν χρόνια πριν από τον Ίωνα Δραγούμη – τους Έλληνες ν’ αγωνιστούν για την σωτηρία της. Έλεγε:

«Σκοπός μας δεν είναι να πολεμήσωμεν μόνον τους Τούρκους δυνάστας, αλλά να υπερασπισθώμεν τα ελληνικά δικαιώματα από τους Βουλγάρους καταχραστάς».
Το 1878, όταν ξέσπασε η Μακεδονική επανάσταση πούλησε την οικία του και εξόπλισε δικό του σώμα, αποτελούμενο από 70 άνδρες. Στο σώμα του συμμετείχαν και οι δύο αδελφοί του.

Η δράση του Αθανάσιου Μπρούφα δοξάστηκε από τους Έλληνες της Μακεδονίας που τον ύμνησαν με πλήθος δημοτικών τραγουδιών:

Το λεν οι κούκοι στα βουνά κι οι πέρδικες στα πλάγια,

το λέει κι ο πετροκότσυφας σ' αντάρτικα λημέρια.

Οι αντάρτες εσκορπίσανε, γινήκανε μπουλούκια

ο Μπρούφας στο Μορίχοβο, Ζαρκάδας στα Καϊλάρια,

κι ο Τάκης ο περήφανος ψηλά στο Περιστέρι.

Kαι πάλιν εσυνάχτηκαν στην Παναγιά Λιμνίτσα

κι εκείθεν στέλνουν προσταγές και την Τουρκιά τρομάζουν:

Τούρκοι, καθήστε φρόνιμα! Σας καίμε τα χωριά σας.

Δεν είναι ο περσινός καιρός, Βούλγαροι αρκουδιαραίοι

μόν' είναι Ελληνόπουλα, που ζούνε στα λαγκάδια

και πολεμούνε την Τουρκιά και νύχτα και ημέρα.

Η  ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ  ΤΩΝ  ΤΟΥΡΚΩΝ

Η εξέγερση λοιπόν των Δυτικομακεδόνων ήταν σχεδόν καθολική.

Αλλά την επομένη της κηρύξεως της επαναστάσεως στο Μπούρινο και την ημέρα που στο Λιτόχωρο ο Νικόλαος ευλογούσε την επανάσταση, στον Άγιο Στέφανο η Τουρκία υπέγραφε τη συνθήκη ειρήνης με τη Ρωσία και οι στρατιές των δύο δυνάμεων ήταν έτοιμες να επιβάλουν στη Μακεδονία ό,τι είχαν αποφασίσει. Ταχύτατα στο Μοναστήρι εμφανίστηκε ισχυρός τουρκικός στρατός. Στον Όλυμπο οι Τούρκοι κατέλαβαν και κατέστρεψαν το Λιτόχωρο. Η επανάσταση του Ολύμπου στη γέννησή της πνίγηκε στο αίμα. Για κακή τύχη των Δυτικομακεδόνων, δύο χιλιάδες πεντακόσια όπλα και πεντακόσια περίπου κιβώτια με πυρομαχικά που είχαν εκφορτωθεί στις ακτές της Πιερίας και προορίζονταν γι’ αυτούς, έπεσαν στα χέρια των Τούρκων.

Οι επαναστάτες του Ολύμπου υποχώρησαν προς τα Καμβούνια και τα Χάσια, χτύπησαν τους Τούρκους στα νότια των Γρεβενών κι έφυγαν στην ελεύθερη Ελλάδα.

Ο  ΧΟΡΟΣ  ΤΩΝ  ΠΙΕΡΙΩΝ 

Στο μοναστήρι των Αγίων Πάντων, στα Πιέρια, όπου είχαν καταφύγει τρεις χιλιάδες γυναικόπαιδα από τα γύρω μέρη, έγινε πολύνεκρη μάχη.
Εκεί εφτά γυναίκες για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων, ρίχτηκαν στην παρακείμενη άγρια χαράδρα και βρήκαν έντιμο και ηρωικό θάνατο!

  

 Οι επαναστάτες κατόρθωσαν νά παραλάβουν τά μισά γυναικόπαιδα καί νά τά στείλουν στή Σπουρλίτα,  ενώ τά ύπόλοιπα μέ σπαρακτικούς θρήνους καί κραυγές τρόμου διασκορπίστηκαν πανικόβλητα στά δάση καί τά λαγκάδια γιά ν’ άποφύγουν τήν αιχμαλωσία.

Και τότε στό λόφο του Γαλακτοΰ, τό Ζάλογγο κι ή Άραπίτσα αναβίωσαν σ' όλο τό τραγικό τους μεγαλείο, καθώς επτά γυναίκες βλαχοποιμένων, κυνηγημένες άπ’ τούς Τούρκους, γιά νά μή συλληφθοϋν, προτίμησαν τόν θάνατο πέφτοντας στό γκρεμνό, πού έχασκε στά πόδια τους.

Ήταν ή Μαρία Μητραντώνη, ή Κυράτσα Γκόνδου, ή Ελένη Τσούλη ή Βαγγέλια Σάντου, ή Σουλτάνα Μαρίτση, ή Μαρία Σιούλα καί ή Κατερίνα Νιώπα.
Καί τό συγκλονιστικότερο, ή Κατερίνα Νιώπα άφέθηκε στό θάνατο θαστώντας σφιχτά στήν άγκαλιά τό νεογέννητο άγοράκι της, τό όποιο περιμάζεψαν σέ λίγες μέρες περαστικοί, καθώς τό βρήκαν ζωντανό νά προσπαθεί νά θηλάσει τόν παγωμένο κόρφο τής νεκρής του μανούλας. Τό παιδί έκεινο, ό ’Ιωάννης Νιώπας, άνδρώθηκε κι έζησε ώς τά 62 χρόνια του στή Βέροια.

  
ΟΙ  ΤΟΥΡΚΑΛΒΑΝΟΙ

Τα αντίποινα των Τούρκων και οι ληστρικές επιδρομές των Τουρκαλβανών εναντίον των αμάχων πληθυσμών της Δυτικής Μακεδονίας ήταν και κατά την περίοδο αυτή φοβερές.

«Στίφη Ιλλυρίων άγρια εξαπελύθησαν διατρέχοντα τας πόλεις, κώμας και χωρία της Δυτικής Μακεδονίας…», γράφει ο Π. Λιούφης στην "Ιστορία της Κοζάνης".

 ΟΙ  ΣΦΑΓΕΣ  ΤΩΝ  ΤΟΥΡΚΩΝ

Όλο τό καλοκαίρι του ’78 μέχρι καί τήν άνοιξη του ’79 πανάθλια γυναικόπαιδα του Όλύμπου γύριζαν ψωμοζητώντας τά Θεσσαλικά βουνά, ένώ οί Τούρκοι άποθρασυμένοι εκτονώνονταν σ’ όποιον εϋρισκαν μπροστά τους.

Κατά πληροφορία του Μόδη, στήν Πουλιάνα έσφαξαν μιά γριά, μιά τυφλή κι έναν γέροντα -τούς μόνους πού βρήκαν έκει- ένω στό δάσος κακοποίησαν ομαδικά πολλές γυναίκες καί τίς άφησαν στή συνέχεια ολόγυμνες νά πεθάνουν από τό κρύο.

Άλλά τήν έναργέστερη εικόνα τών τουρκικών θηριωδιών τότε δίνει ή αναφορά ένός ιερέα του Λιτοχώρου πρός τόν Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, όπου μεταξύ τών άλλων διαβάζουμε  ότι οί Τούρκοι κακοποίησαν:
«1ον. Τήν Μαρίαν, σύζυγον Ίωάννου Κόλπη, ηλικίας 35 περίπου ετών, ήτις άσθενής ούσα δέν ήδυνήθη κατά τήν άναχώρησιν τών άλλων γυκαικοπαίδων νά συναπέλθη μετ’ αυτών εις τήν Μονήν του 'Αγίου Διονυσίου, άλλως τε καί πάμπτωχος ούσα. Εύρέθη δέ αύτη εισέτι άναπνέουσα, άλλ' ούδέν αίσθανομένη, καί είχεν άπό μέν του λαιμού μέχρι τής κοιλίας αυτής πληγήν ώς διά πεπυρακτωμένου σιδήρου, τήν δέ φύσιν της κατεσπαραγμένην.
2ον. Τήν μοναχήν Εύπραξίαν, ηλικίας προβεβηκυίας (75 περίπου ετών) ήτις εΐχεν τάς χεΐρας της κεκομμένας εις τούς μυς καί πληγήν μεγάλην κατά πλάτος διήκουσαν άπό τής μιας μέχρι τής έτέρας ώμοπλάτης.
4ον. Τήν Γεώργαινα Γρούνενα, υπέρ τά εκατόν έτη φέρουσαν, της όποίας μόνον αί δύο κάτω σιαγόνες έξηρθρώθησαν.
5ον. Τήν Γιάννιναν Τσητσιφού καλουμένην, γραίαν τυφλήν 75 έως 80 έτών ήλικίας, ήτις είχεν άνά μίαν πληγήν εις τούς δύο μηρούς της.
6ον. Τήν Ασημίναν πρεσβυτέραν, ής τό πτώμα δέν εύρέθη εικάζεται δε μάλλον ότι έκάη εντός τής πυρποληθείσης οικίας της, ούσαν έτών 80 καί έπέκεινα.
8ον. Τήν Γιώργηνα Κουκούζινα (40 περίπου έτών). Ταύτην εύρεν ό έν λόγω ίερεύς ζώσαν, πλήν εις έλεεινοτάτην κατάστασιν. Κατά τήν προφορικήν δέ έξομολόγησίν της, λέγει, ότι επί 24 περίπου ώρας ήσέλγουν έπ’ αυτής οί στρατιώται άδιακόπως.

Άπέθανεν δέ εκ τούτου μετά δύο ύστερον ημέρας.»

Δύο μήνες μετά την κήρυξη της επανάστασης, στις 16 Απριλίου 1878, με τη μεσολάβηση των Άγγλων, ο Σουλτάνος χορήγησε γενική αμνηστία στους επαναστάτες.

Όμως, παρά την αμνηστία, παρά την αποτυχία του κινήματος στον Όλυμπο, παρά τα φοβερά αντίποινα των κατακτητών, γενναίοι Δυτικομακεδόνες συνέχισαν απροσκύνητοι τον αγώνα ως το τέλος σχεδόν του 1878 ολομόναχοι!

Ο Μπούρινος, το Σινάτσικο, το Μουρίκι, το Βίτσι, το Περιστέρι, ο Γράμμος, οι Πρέσπες, παρέμειναν εστίες συνεχούς αναταραχής, μπορεί μάλιστα να ισχυριστεί κανείς με βεβαιότητα ότι μετά την αμνηστία γράφτηκαν στη Δυτική Μακεδονία οι ωραιότερες σελίδες της επαναστάσεως εκείνης.

Επίσημα έγγραφα των Προξενείων και του υπουργείου των Εξωτερικών, που τώρα ανασύρονται από την αφάνεια και τη λήθη, αποκαλύπτουν ολόκληρο κόσμο αγνώστων μέχρι τώρα ηρώων ν’ αγωνίζονται επί μήνες στα δυτικομακεδονικά βουνά για την ελευθερία.

Έγγραφο του Προξενείου Μοναστηρίου, με ημερομηνία 4 Μαίου 1878, μαρτυρεί ότι «τα περί την Κλεισούραν, Έδεσσαν, Βελεσσά, Πρίλαπον, Φλώριναν και Κρίτζοβον όρη εξακολουθούσιν αδιαλείπτως διασταυρούμενα υπό πολυαρίθων αγωνιστών…».

Την ίδια περίοδο ο Ζούρκας, ο Νταλίπης, ο Κορδίστας συνεχίζουν να δρουν για τέταρτο συνέχεια μήνα στα Κορέστια. «…Πάντων των χωρίων τούτων και πλείστων άλλων παρακειμένων οι κάτοικοι σκοπόν και απόφασιν έχουσι να ταχθώσιν υπό τας διαταγάς των ειρημένων αρχηγών», διαβάζουμε σε σχετικό έγγραφο της 21 Μαίου 1878.

Στο Νυμφαίο, όπως μαρτυρεί σχετική ενθύμηση, «1878 Ιουνίου μπένουν βγένουν οι ανδάρτες».

Στις αρχές Ιουνίου οι Κονιάροι Τούρκοι των Καραγιαννίων και της Εορδαίας απειλούσαν με ολοκληρωτική καταστροφή την Κοζάνη εξαιτίας της συνεχούς παρουσίας και δράσεως Ελλήνων αγωνιστών στην περιοχή.

Στις 21 Ιουνίου ο Γ. Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Βατικιώτης αναφέρει στην Αθήνα ότι στις επαρχίες Βοΐου και Καστοριάς «καθ’ εκάστην λαμβάνουσι χώραν ένοπλοι και αιματηραί συγκρούσεις» μεταξύ επαναστατών και τουρκικών αποσπασμάτων.

Η  ΜΑΧΗ  ΤΟΥ  ΠΙΣΟΔΕΡΙΟΥ  ΦΛΩΡΙΝΗΣ

Στις 29 Ιουνίου κοντά στο Πισοδέρι ο Ζούρκας και οι σύντροφοί του συγκρούστηκαν με τουρκική δύναμη, την απέκρουσαν, σκότωσαν 36 Τούρκους, τραυμάτισαν πολλούς και τον Τούρκο διοικητή, αποκόμισαν άφθονα και πολύτιμα γι’ αυτούς λάφυρα. Οι Τούρκοι είχαν πανικοβληθεί.!

Σε άλλο έγγραφο του Προξενείου Μοναστηρίου, της 9 Ιουλίου 1878, αναφέρεται:

«Οι υπό τους Ζούρκαν και Κορδίσταν επαναστάται ενδιαιτώνται από ικανών ήδη ημερών ανενόχλητοι εν τοις χωρίοις της Πρέσπας, οπόθεν δι’ επιδρομών προς το όρος Πέτρινον απειλούσι την μεταξύ Βιτωλίων και Αχρίδος συγκοινωνίαν. Έν εκα της εμφανίσεως τούτων και πολλών άλλων επαναστατικών και αρματολικών στιφών εις άλλα μέρη… κατέλαβε τρόμος και έκπληξις τους Οθωμανούς αδυνατούντας να επιτεθώσι κατά των στιφών τούτων τελεσφόρως…».

Τον Αύγουστον εμφανίστηκαν ο Ζούρκας με τους άντρες του στο Γράμμο, ο Νταλίπης στα Κορέστια, ο Γκίζας στην περιοχή του Μοναστηρίου, ο Μπρούφας στο Βόιο κ.ά. σε διάφορες άλλες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας.

Η αδυναμία των Τούρκων να ταπεινώσουν τους ανυπότακτους εκείνους αγωνιστές και οι αλλεπάληλες επιτυχίες των Ελλήνων φαίνεται ότι εξήψαν ακόμη περισσότερο το επαναστατικό φρόνημα των Δυτικομακεδόνων, οι οποίοι συνεχώς πύκνωναν τις τάξεις των αγωνιστών της ελευθερίας.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,  ΕΡΓΟΝ  ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗΣ

Κι εύλογο γεννιέται το ερώτημα: Από που αντλούσαν τη δύναμή τους; Απομονωμένοι σε δύσβατες περιοχές στα δυτικομακεδονικά βουνά ανάμεσα σε πλατειά οροπέδια, στα οποία κατοικούσαν Τούρκοι, αγωνιζόμενοι μόνοι, χωρίς να περιμένουν βοήθεια από πουθενά, που στήριζαν τις ελπίδες τους;

«…Έργον παραφροσύνης» αποκαλεί ο Έλληνας Πρόξενος σε ειδική αναφορά του την επιμονή των επαναστατών και την άρνησή τους να καταθέσουν τα όπλα.

Οι τουρκικές αρχές του Μοναστηρίου κάλεσαν ισχυρές δυνάμεις από την Κωνσταντινούπολη προπαρασκεύαζαν γενική επίθεση. Όμως σε έγγραφο της 20ής Αυγούστου 1878, Έλληνας πρόξενος αναφέρει:

ΑΠΟ  ΒΙΤΟΛΕΙΑ  (ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ)  ΜΕΧΡΙ  ΝΙΖΟΠΟΛΗ...

«… οι εν Πρέσπα επαναστάται… οιωνεί αψηφούντες και περιφρονούντες την κατ’ αυτών παρασκευαζομένην εκστρατείαν (των Τούρκων), ετόλμησαν να προελάσωσι μέχρι Νιζοπόλεως, απεχούσις από Βιτωλίων μίαν και ημίσειαν ώραν… Εντεύθεν υπολαμβάνεται αναμφισβήτητον ότι η τόλμη των ανθρώπων τούτων εκτρέπεται μέχρι παραφροσύνης. Κατά εικασίαν λίαν πιθανήν, προσχεδιάζουσι να ωθήσουσι τας επιδρομάς αυτών μέχρι Βιτωλίων…».

Η εξέγερση ξεκίνησε στο όρος Βούρινο με επικεφαλής τον Αναστάσιο Πηχεών. Στις 18 Φεβρουαρίου 1878, εξεγερμένοι από διάφορα μέρη της Δυτικής Μακεδονίας, σχημάτισαν στον οικισμό Μπούρινος, την «Προσωρινή Κυβέρνησις της εν Μακεδονία επαρχίας Ελιμείας», ζητώντας την κατάργηση της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και την Ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα. Το θέρος του 1878, περίπου 15.000 ένοπλοι κλιμάκωσαν ένα ανταρτοπόλεμο στα ορεινά της Δυτικής Μακεδονίας από την Κοζάνη έως το Μοναστήρι. Οι επαναστάτες της Δυτικής Μακεδονίας δεν είχαν καμία βοήθεια από το Ελληνικό κράτος.

Στη Βόρεια Μακεδονία οι εξεγέρσεις έφτασαν μέχρι τα Βελεσσά, όπου δρούσε ο οπλαρχηγός Κατράκος με 50 άνδρες. Μετά την καταστολή της εξέγερσης, πολλοί Βελεσσιώτες αναγκάστηκαν να προσφύγουν στη Θεσσαλονίκη.

13  ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ  1878. 

Η  ΜΑΧΗ  ΣΤΗΝ  ΚΑΣΤΟΡΙΑ

ΠΟΙΟΣ  ΕΛΛΗΝΑΣ  ΤΗΝ  ΞΕΡΕΙ;

Στις 13 Αυγούστου ο Ζούρκας συγκρούστηκε κοντά στην Καστοριά με ισχυρή δύναμη Τουρκαλβανών και κέρδισε περιφανή νίκη. Ογδόντα νεκρούς, πολλούς τραυματίες και πλούσια λάφυρα άφησαν στο πεδίο της μάχης οι Τουρκαλβανοί. Το πολυτιμότερον όμως λάφυρο των Ελλήνων ήταν ο επικεφαλής της εχθρικής δυνάμεως, τον οποίο τα παλικάρια του Ζούρκα κατόρθωσαν να αιχμαλωτίσουν. Ο Έλληνας πολέμαρχος φέρθηκε ιπποτικά στον αντίπαλο. Του χάρισε τη ζωή και την ελευθερία υπό τον όρον ότι στο μέλλον δεν θα ενοχλεί τους Έλληνες.

Ο  ΑΡΜΑΤΩΛΟΣ  ΜΑΛΑΜΟΣ,  ΑΠΟ  ΤΟ  ΝΕΣΤΟΡΙΟ  ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ,  ΑΠΕΙΛΕΙ  ΤΟΥΣ  ΤΟΥΡΚΟΥΣ:  «ΑΦΗΣΤΕ  ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ  ΤΟΥΣ  ΕΛΛΗΝΕΣ  ΟΜΗΡΟΥΣ,  ΑΛΛΙΩΣ  ΘΑ  ΣΑΣ  ΚΑΨΟΥΜΕ  ΤΑ  ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ  ΣΑΣ».

Τρομοκρατημένοι και αμήχανοι οι Τούρκοι της Καστοριάς, παρά την ενίσχυσή τους με ικανή στρατιωτική δύναμη από τα Ιωάννινα, κρατούσαν στις φυλακές της πόλης τους αρκετούς Έλληνες ομήρους. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, το Σεπτέμβριο του 1878,

«Ο εκ Νεστορίου αρχηγός σπουδαίας αρματολικής ομάδος Μαλάμος απηύθυνε προς τους εν Καστορία βέηδες επιστολήν, δι’ ης εντέλλεται αυτοίς να επιληφθώσιν ενεργειών προς απόλυσιν των υπό αυστηρόν περιορισμόν διατελούντων, επί απειλή ότι, εάν δεν εισακουσθή η αίτησίς του, θέλει πυρπολή παν τσιφλίκιον ανήκον εις αυτούς».

Το Φθινόπωρο πλέον του 1878 στα Όντρυα εξακολουθούσαν να λημεριάζουν περισσότεροι από διακόσιους αγωνιστές.  Εκεί συγκρούστηκαν με τουρκική δύναμη και τη διέλυσαν. Τις ίδιες μέρες άλλη ομάδα, από εκατόν πενήντα άντρες, που δρούσε στο Σινάτσικο, συνεπλάκη στο χωριό Νάματα με δύο χιλιάδες Τούρκους. Η μάχη κράτησε έξι ώρες περίπου. Οι επαναστάτες, με ανεπαρκή πολεμοφόδια, κυκλώθηκαν από τις πολλαπλάσιες εχθρικές δυνάμεις. Αλλά, όπως αναφέρεται σε έγγραφο της 2ας Νοεμβρίου 1878, με ηρωική έξοδο «… εξήλθον ξιφήρεις εκ του οχυρού χώρου, που κατείχον, και ανδρείως διασπάσαντες την πολιορκητικήν γραμμήν, διεσώθησαν…».

Οι ηρωικοί και ωραίοι αυτοί αγώνες των Δυτικομακεδόνων, παρά την έλειψη κεντρικής Αρχής, παρά την απομόνωσή τους στους ορεινούς όγκους του εσωτερικού της περιοχής και την αδυναμία εφοδιασμού τους, παρά την πλήρη εγκατάλειψή τους από το ελεύθερο Ελληνικό Κράτος και πολλούς άλλους παράγοντες, που επιδρούσαν αρνητικά, συνεχίστηκαν αδιάκοποι μέχρις ότου ο εξαιρετικά βαρύς χειμώνας της χρονιάς εκείνης ανάγκασε όλους σχεδόν τους επαναστάτες να διαλυθούν και να λουφάξουν προσωρινά στη γωνιά. Αρκετοί έφυγαν στην ελεύθερη Ελλάδα του Νότου.

Για την ώρα είχαν πετύχει τον σκοπό τους.

 Ο Ιγνάτιεφ, παρά την νικηφόρο προέλαση των ρωσικών στρατιών στην Κωνσταντινούπολη,  είχεν ηττηθεί. Τα σχέδιά του είχαν ναυαγήσει.

ΔΙΕΘΝΕΙΣ  ΠΕΡΙΠΛΟΚΕΣ  ΕΞ  ΑΙΤΙΑΣ  ΤΩΝ   ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ  ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΩΝ  

Στην Αγγλία ο Γλάδστων επέκρινε με δριμύτητα την φιλοτουρκική πολιτική της κυβερνήσεως, ο Βίσμαρκ από τη Γερμανία απαιτούσε την αναθεώρηση της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, στη Γαλλία ο Γαμβέττας εμφανίστηκε μέγας υπέρμαχος των ελληνικών δικαίων.

ΖΩΝΤΟΒΟΛΑ. 

ΜΟΝΟ  ΤΑ  ΟΠΛΑ  ΔΙΝΟΥΝ  ΤΗΝ  ΛΥΣΗ. 

ΤΙΠΟΤΕ  ΑΛΛΟ.

Αλλά η πιό σθεναρή φωνή διαμαρτυρίας, η οποία ανέτρεψε τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, και άφησε απραγμοποίητα τα όνειρα των Σλάβων, ήταν εκείνη των Δυτικομακεδόνων, ήταν η βροντή των όπλων τους…

 «… Όσον ατυχές και αδιοργάνωτον και ατελές αν υπήρξεν το επαναστατικόν εν Μακεδονία κίνημα του 1878 (γράφει ο Ιδομενεύς Στρατηγόπουλος, που ως ανταποκριτής είχε παρακολουθήσει την πρώτη φάση του αγώνα στον Όλυμπο) σπουδαίως εξυπηρέτησε τούτο την εθνικήν ιδέαν εν Μακεδονία και προελείανε το διπλωματικόν έδαφος, εφ’ ου επελήφθη της τύχης του υποδούλου Ελληνισμού το εν Βερολίνω Συνέδριον».

Πραγματικά οι δυτικές Δυνάμεις στο Συνέδριο του Βερολίνου μετρίασαν το σλαβικό θρίαμβο στα Βαλκάνια. Με τη Συνθήκη του Βερολίνου ιδρυόταν, ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο, Βουλγαρική Ηγεμονία υποτελής στο Σουλτάνο, νότια του Αίμου η Αυτόνομη Επαρχία της Ανατολικής Ρωμυλίας, όλη όμως η Μακεδονία παρέμενε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η Θεσσαλία και ένα τμήμα της Ηπείρου προσθέτονταν στο ελεύθερο ελληνικό Κράτος.

Στην περιοχή της Μεγάλης Πρέσπας, στις 15 Αυγούστου 1896 οι οπλαρχηγοί διακήρυξαν: «Ημείς, Έλληνες όντες, ελληνικήν την Μακεδονίαν θέλομεν και προς τούτο αγωνιζόμεθα».

Η τολμηρή εξέγερση των Δυτικομακεδόνων το Φεβρουάριο του 1878 και οι αγώνες τους όλη τη χρονιά εκείνη, ως πηγαία και καθολική εκδήλωση του εθνικού φρονήματός της, έδειξαν στους Σλάβους τη δύναμη των Ελλήνων Μακεδόνων, έθεσαν δυναμικά το αίτημα της ελευθερίας της Μακεδονίας, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε βέβαια τότε, αλλά, αφού πέρασε μέσα από το φλογερό καμίνι όλου του Μακεδονικού Αγώνα, φίλησε την  ΓΗ   ΤΩΝ  ΠΑΤΕΡΩΝ  ΜΑΣ  το φθινόπωρο του 1912.

 Οι Δυτικομακεδόνες επαναστάτες του 1878 όπλισαν την διπλωματική φαρέτρα της Ελλάδος και των φίλων της και οδήγησαν στην ανατροπή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, στη σωτηρία του μεγαλύτερου τμήματος της Μακεδονίας,  ουσιαστικά  στην  σωτηρία της Ελλάδος.-

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ