Η ΚΙΛΙΚΙΑ, Η ΟΥΡΑ ΑΝΤΑΝΙΓΙΑ (Ura Adaniyya), Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΔΑΝΑΩΝ

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΙΛΙΚΙΑ

 

ΟΙ ΣΦΑΓΕΣ ΤΩΝ ΔΑΝΑΩΝ ΤΗΣ ΚΙΛΙΚΙΑΣ

 

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ (ΑΣΙΑΤΙΚΗ) ΜΥΓΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ ΝΙΣΙΒΙΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ  ΤΗΣ  ΑΡΧΑΙΑΣ  ΚΙΛΙΚΙΑΣ

Η Κιλικία βρίσκεται στο Νότιο Ανατολικό  άκρο της Ελληνικής  Ασιατικής   Χερσονήσου  (Ε.Α.Χ.), στα παράλια της ανατολικότερης ακτής της Μεσογείου βόρεια της Κύπρου.

Συνορεύει βόρεια με την Καππαδοκία, δυτικά με την Παμφυλία, ανατολικά με την Συρία και νότια βρέχεται από την Μεσόγειο Κυπριακή  θάλασσα.

Η Κιλικία, λόγω της μορφολογίας του εδάφους της ήταν μοιρασμένη από τα πανάρχαια χρόνια της εποχής των πρωτοελλήνων σε δύο τμήματα: την πεδινή Κιλικία στις πεδιάδες του ποταμού Σάρου με πρωτεύουσα τα Άδανα, πολύ χαμηλό υψόμετρο, με ήπιο κλίμα όλο τον χρόνο και την ορεινή Κιλικία δυτικότερα στις πρόποδες των βουνών του Ταύρου με πρωτεύουσα την Ταρσό.

Μιά Κιλικιακή πύλη

Οι πιο εντυπωσιακοί εδαφικοί σχηματισμοί  της  Κιλικίας  είναι οι «Κιλικιακές πύλες» οι οποίες συνδέουν την πεδινή Κιλικία με την ορεινή δυτική στα όρη του Ταύρου και με την Συρία.  

Οι  Κιλικιακές  πύλες  πρόκειται για μεγάλες οδικές διόδους σκαμμένες ανάμεσα σε τεράστια βουνά από βράχο  και  κατασκευάστηκαν κατά στάδια από την 8η χιλιετία έως την 3η χιλιετία π.Χ.

 

ΟΙ  ΛΟΥΒΙΟΙ  ΚΑΙ  Η  ΛΟΥΒΙΚΗ  ΓΛΩΣΣΑ

Η λουβική γλώσσα είναι μία εξαφανισμένη γλώσσα, διαδεδομένη  στους  λαούς   που κατοικούσαν στην Ελληνική  Ασιατική χερσόνησο (Ε.Α.Χ.), και ανήκε στον κλάδο της Ινδοελληνικής – Ιαπετικής γλωσσικής οικογένειας. 

Η λουβική ήταν στενά συνδεδεμένη με τη γλώσσα των Χετταίων, και ήταν μία από τις γλώσσες που μιλιούνταν από πληθυσμιακές ομάδες στο κράτος της Arzawa (προϊστορικό ελληνοπελασγικό κράτος), το  οποίο  είναι   σχεδόν ταυτόσημο  με το  κράτος της  Δαρδανίας  της  δυτικής  Ε.Α.Χ.  

Σε παλαιότερα κείμενα, για παράδειγμα στον  κώδικα των Χετταίων, οι περιοχές που μιλιούνταν τα Λουβικά, συμπεριλαμβανομένης και της Arzawa και της Kizzuwatna  ονομάζονταν Λουβία.

Στην μεταχετταιική εποχή, η περιοχή της Arzawa, έμεινε γνωστή ως Λυδία (ασσυριακά=Luddu).

Τα λουβικά  είναι, είτε ο άμεσος πρόγονος των λυκικών, είτε ένα στενός συγγενής του προγόνου των λυκικών. Τα λουβικά είναι επίσης μία από τις πιθανές υποψήφιες για τη γλώσσα που μιλούσαν οι Τρώες, ή πιθανώς ήταν μια Τυρρηνική γλώσσα που σχετιζόταν με τη Λήμνο.
Η  Λουβική  γλώσσα εξαφανίστηκε  γύρω στο 600  π.Χ.

Η σφηνοειδής λουβική γραφή

H σφηνοειδής λουβική είναι ένας όρος που αναφέρεται στο σώμα των λουβικών κειμένων, που βεβαιώνεται στις πινακίδες με τα αρχεία της Χαττούσα  και  είναι ουσιαστικά το ίδιο σύστημα σφηνοειδούς γραφής που χρησιμοποιoύνταν για τα Χιττιτικά. Στον κατάλογο του  Laroche των  Χεττιτικών   κειμένων, στο σύνολο των Χεττιτικών κειμένων στη σφηνοειδή γραφή,  οι λουβικές  ενθέσεις,  ως επί το πλείστον, αποτελούνται από τελετουργίες.  

Τα σφηνοειδή λουβικά  κείμενα είναι γραμμένα σε διάφορες διαλέκτους, από τις οποίες οι πιο  εύκολα αναγνώσιμες  είναι η λουβική της  Kizzuwatna,  της Istanuwa  και  η  των Αυτοκρατορικών  Λουβικών. Η τελευταία διάλεκτος   αντιπροσωπεύει το ιδίωμα της Χαττούσα  του 14ου-13ου  αιώνα π.Χ.  

Εξάπλωση της λουβικής γλώσσας (σύμφωνα με τον Melchert 2003)

Παραδείγματα  λουβικού λεξιλογίου:

Χάρβας  (harwas) = δρόμος,    Ισαρβίλις  (isarwilis) = δεξιά,   

Ίπαλις  (ipalis) = αριστερά.

Αριά  (aria) =  μακρύς, [χιττιτικό ara-],     Ασάρ  (ašhar) =  (αίμα), [ινδ. Esor = αίμα, καρικό  eshar =  αίμα.  Γκασή  (gaši)=  επίσκεψη  [Iνδοελληνική  ρίζα  Γκαστή (gasti) =  επισκέπτης],    Χουλάνη  (hulani) =  μαλλί  [Iνδοελληνική  ρίζα wl-n = μαλλί,    χιττιτικό Χουλάνα  hulana]

Σύνδεσμοι  στο  διαδίκτυο  για  την  Λουβική  γλώσσα  και  γραφή  στα   αγγλικά:
Λουβικό γλωσσάριο (στα αγγλικά)   http://indoeuro.bizland.com/project/glossary/luwi.html 

Λουβικά ιερογλυφικά (στα αγγλικά)  http://www.ancientscripts.com/luwian.html

Τα  πρώτα  χρόνια  της  Κιλικίας  -  Oι  Δαναοί  Κίλικες  -  Το βασίλειο της Κιζζουβάτνα  επαρχία  των  Χετταίων

           Η Κιλικία παρουσιάζει σημάδια κατοίκησης από την 8η χιλιετία π.Χ. σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα των  πρωτόγονων πολιτισμών   Χαλάφ  και  Ουμπάιντ.

           Οι πρώτοι   ιστορικοί  κάτοικοι  της  Κιλικίας  ήταν οι  πρωτοέλληνες  Δαναοί  (2.000  π.Χ.).

           Οι Δαναοί   το  2.000  π.Χ.  χώρισαν  την  Κιλικία  σε  δύο  τμήματα: 

Α.  ανατολικά  στην πεδινή Κιλικία,  που  περιλάμβανε  την πεδιάδα του ποταμού  Σάρου με πρωτεύουσα τα  Άδανα  (Χετταιϊκά:  Ούρα Αντανίγια-Ura Adaniya- χώρα  Δαναών).

Β.  στα   δυτικά  την  ορεινή   Κιλικία  στους πρόποδες του όρους Ταύρος με πρωτεύουσα την  Λυρνησσό/Τarza/Ταρσό.

         Περί  το  1.800  π.Χ.  στην  περιοχή  κατέφθασαν  από  τα  δυτικά  λαοί  που  μιλούσαν  την  Λουβική,  μία   πρωτοελληνική – πελασγική γλώσσα,  παραλλαγή    της  γλώσσας  των  Χετταίων. 

Ανάγλυφο  από  την  Κιλικία  της  εποχής  του  Τρωϊκού  πολέμου

Οι  Λούβιοι   (Λυδοί - Luddu)  εγκαταστάθηκαν  στην  περιοχή,   έκτισαν  διάφορους   οικισμούς  και   αναμείχθηκαν  με  τους  Έλληνες  Δαναούς της  Κιλικίας.    Ο  λαός  αυτός  γύρω  στο  1.500  π.Χ.  ίδρυσε  το  πρώτο  βασίλειο  που  οι   Χετταίοι  ονόμασαν  αρχικά  Κιζζουβάτνα (Kizzuwatna). 

      Πρώτος ιστορικός  βασιλιάς της  Κιλικίας  που εμφανίζεται τον 15ο αιώνα  π.Χ. ήταν ο  Ισπουταχούσης  (Isputahuse).     Ο  Ισπουταχούσης  έκανε  συνθήκη συμμαχίας   με τον Χετταίο  

βασιλιά   Τηλέφωνο  (Tepilinu  - γύρω στο  1.500  π.Χ.)  Ο  Τηλέφωνος έμεινε γνωστός για την σύνταξη διατάγματος που καθόριζε την διαδοχή στον θρόνο των  Χετταίων.

Η συμφωνία μεταξύ των βασιλέων
Πιλίγια της Κιζζουβάτνα και Ιδριμή
της Αλαλάκ.

  Αργότερα μία  άλλη βασιλική δυναστεία  της  Κιζζουβάτνα  απομακρύνθηκε από την συμμαχία με τους Χετταίους.  Ο  βασιλιάς  Πιλίγιας (Pilliya) υπέγραψε συνθήκη με τον βασιλιά   Ιδριμή  της  πόλεως  Αλαλάκ,  ο  οποίος  ήταν   υποτελής   του βασιλιά  της  χώρας  των Μιττάνι Παρατάρνα  (περίπου  1.460 π.Χ.)  σχετικά με τους  φυγάδες δούλους,  επιφέροντας την αντίδραση των Χετταίων.

Η  ΧΩΡΑ  ΚΙΖΖΟΥΒΑΤΝΑ  (ΚΙΛΙΚΙΑ ΤΩΝ  ΔΑΝΑΩΝ)  ΣΤΗΝ  ΠΕΡΙΟΔΟ  ΤΟΥ  

ΤΡΩΪΚΟΥ  ΠΟΛΕΜΟΥ

Η  Κιζζουβάτνα  έγινε  έτσι  το  μήλο της  έριδας  μεταξύ  των  Χετταίων  και  του Χουρρίτικου  βασιλείου  του  Μιτάννι.   

• Η  Κιζζουβάτνα παρέμεινε υποτελής των  Μιτάννι  ως  την εποχή του Χετταίου βασιλιά  Αρνάβανδο Α'  τον  Άτυχο (Arnuwanda I,  1.400 – 1.375  π.Χ.).  (Έγινε διάδοχος του  Ταντάλου  Α΄, επειδή  παντρεύτηκε  την κόρη του  Ασμουνικάλ.   Μετά την μεγάλη ακμή των Χετταίων στα χρόνια του πεθερού του, στις μέρες του ξεκίνησε ταχύτατα κατάρρευση. Η ληστρική φυλή του Κασκί  (Κολχίδες   του  Πόντου)  κατέλαβε πολλές πόλεις στα βόρεια τμήματα του βασιλείου των Χετταίων, ανάμεσα τους και την ιερή πόλη Νεβίκ, του θεού των καιρικών φαινομένων).

Ο Αρνάβανδος  Α΄ κατέλαβε  την  Κιζζουβάτνα,  μετατρέποντας την ευρύτερη περιοχή της Κιλικίας,  σε  επαρχία  του  κραταιού  βασιλείου  των Χετταίων.  

Η  ΧΩΡΑ  ΤΩΝ  ΔΑΝΑΩΝ

Σύμφωνα με την Χιττίτικη επιγραφή της Κάβα που βρέθηκε στην πρωτεύουσα Χαττούσα,  το  πρώην βασίλειο  Κιζζουβάτνα  ήταν  υπό  την εποπτεία    του  μεγάλου Χιττίτικου  βασιλείου από  το 1.335  π.Χ.  με την ονομασία Ούρα Ανταννίγια  (Ura Adaniyya  = χώρα  των  Δαναών).

 Για  200  χρόνια,  μέχρι την διάλυση  του  βασιλείου  των Χετταίων,  από  τις    κλιματικές    αλλαγές  και  τις  επιδρομές των  λαών  της θάλασσας   (Μακεδόνες  Φρύγες  -  γύρω  στο  1.200  π.Χ.),  η  χώρα  Κιζζουβάτνα   παρέμεινε  σαν  επαρχία  της  Αυτοκρατορίας  των Χετταίων. 

Η  ΚΙΛΙΚΙΑ  ΕΠΑΡΧΙΑ  ΤΗΣ  ΑΣΣΥΡΙΑΣ  (850 – 600 π.Χ.)

      Μετά την διάλυση του  βασιλείου  των Χετταίων  (1.200  π.Χ.)  οι Κίλικες Δαναοί    σχημάτισαν  δικό  τους  ανεξάρτητο κράτος  με  την  ονομασία  Βασίλειο   Κούι  (Quwe) – συντόμευση  του  όρου  Κιζζουβάτνα.   Η  λέξη  Κούι  εμφανίζεται  σε σφηνοειδείς  Ασσυριακές επιγραφές  από τις αρχές    της 1ης χιλιετίας π.Χ.  μαζί  με  την  Ασσυριακή  επιγραφή   khilikku  

(δηλαδή Κίλικες).  Κατά  τις Ασσυριακές επιγραφές το  khilikku είναι  ισχυρό   βασίλειο  στα  νότια  του  Βασιλείου  Ταμπάλ.  Το βασίλειο  Ταμπάλ  τοποθετείται   στην  περιοχή  της  Καππαδοκίας.  Και  τα  δύο  βασίλεια  ήταν  παλιές  επαρχίες   της αυτοκρατορίας  των  Χετταίων,  αποτελούνται  από συγγενικούς  φυλετικά     λαούς  που  είχαν  σχηματίσει  σ’ εκείνη  την  εποχή πολλά  μικρά   βασίλεια   τα  οποία  σήμερα  οι  ιστορικοί  τα  αποκαλούν  νέο-Χιττίτικα  βασίλεια.

Ο  ισχυρός  Ασσύριος  βασιλιάς  Σαλμανασέρ Γ'  (Shalmanassar III,  859 - 825 π.Χ.) στην εκστρατεία που έκανε στην περιοχή κυρίευσε  25  συνολικά  νεο - Χιττίτικα βασίλεια,  μεταξύ  των οποίων  και  το  βασίλειο  Κούι  (Κιλικία).

Στην  Κιλικία  εκθρόνισε  βασιλιά  κάποιον  Κατέ.  Από τότε και  μέχρι την πτώση των Ασσυρίων    το  βασίλειο  της  Κιλικίας παρέμεινε  υπό  Ασσυριακή κυριαρχία.  Ο βασιλιάς της Ασσυρίας Σαργών Β' (722 - 705 π.Χ.)  δώρισε  το βασίλειο  της  Κιλικίας  ως προίκα στον γαμπρό του,  βασιλιά της  Καισάρειας Αμβαρίς,  αλλά η ανυπακοή και αχαριστία του γαμπρού του τον ανάγκασαν να καταλάβει ξανά  την  Κιλικία  για  λογαριασμό της Ασσυρίας  (713 π.Χ.).

Σε μία  Ασσυριακή επιγραφή που βρέθηκε στα ανάκτορα του βασιλιά της Ασσυρίας Τιγκλάθ - Πιλεσέρ Γ'  (745 - 727 π.Χ.) καταγράφονται  9  βασιλείς της περιοχής Ταμπάλ,  που του εκδηλώνουν την υποτέλεια τους την περίοδο 743 - 738 π.Χ. με αποστολή ετήσιου φόρου στην Ασσυρία, που περιλαμβάνει άλογα, μουλάρια και αλάβαστρα.

Σε  μία  δεύτερη  επιγραφή  της  εποχής  του  ίδιου  βασιλιά της Ασσυρίας  Τιγκλάθ - Πιλεσέρ Γ'  (732  π.Χ.),  αναφέρεται  στα βασίλεια την περιοχής του Ταμπάλ  και     γράφει  για  τους  υπάρχοντες  εκεί  λαούς  με  τα  ονόματα  των  βασιλέων  τους. 

  Εκτός του  βασιλείου  της  Κιλικίας  αναφέρει  και  κάποιο  βασίλειο  με  την ονομασία:   Βασίλειο  της  Ιγιάβα/Hiyawa   (Αχιγιάβα – Αχαιοί),  με  πρωτεύουσα  την  πόλη  Αδανάβα/Adanawa  (σημερινά Άδανα)  και  βασιλιά  τον Βαρίκας/Warikas  (Ασσυριακά : Urikki).

ΤΑ  ΝΕΟ-ΧΙΤΤΙΤΙΚΑ  ΒΑΣΙΛΕΙΑ

          Στην περιοχή  άρχισαν  να καταφθάνουν,  στις αρχές του 7ου αιώνα,    Φοίνικες έμποροι,  που εγκαταστάθηκαν στην  περιοχή της Ταρσού.    Οι  Φοίνικες  παρακίνησαν  τους  Κίλικες  σε  επανάσταση εναντίον  των     Ασσυρίων. Ο  βασιλιάς των Ασσυρίων Σεναχειρίμπ  (705 - 681 π.Χ.)

και  ο  γιός του  Σαργών Β'  κατέφτασαν  στην  Κιλικία  και  έπνιξαν την  επανάσταση στο αίμα.  Αναφέρεται  ότι ισοπέδωσαν  τελείως  την Ταρσό, σαν  το  επίκεντρο της επανάστασης  και  μετά    την  ξανάχτισαν, στις δύο όχθες του ποταμού Κύδνου,  στα πρότυπα της Βαβυλώνας.

ΝΕΑ  ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ   (550  π.Χ.  -  72  μ.Χ.)

Την εποχή  του  Πέρση  βασιλιά  Δαρείου  του  Α΄  (550 - 486 π.Χ.),  η  Κιλικία έγινε η τέταρτη σατραπεία της  περσικής  αυτοκρατορίας.  Την κυβερνούσαν  γηγενείς  Κίλικες  Δαναοί,  υποτελείς  σατράπες  με  

Ελληνικά  ονόματα  και τον τίτλο του  «Συέννεσις».

Η  Κιλικία  περιγράφεται  αναλυτικά από τον   Ξενοφώντα  στο  έργο   του  «Κύρου  Ανάβασις».

Ο  Ξενοφών  βρέθηκε στον στρατό του Πέρση πρίγκηπα  Κύρου του νεότερου,    στον δρόμο προς την μάχη στα Κούναξα,  εναντίον του  αδελφού  του  Πέρση    βασιλιά  Αρταξέρξη Β'  (401 π.Χ.).

 Η  μεγάλη  λεωφόρος προς  την  δύση  υπήρχε πριν την εποχή του Ξενοφώντα, ο οποίος κάνει  λεπτομερή    αναφορά  για  τις  "Κιλίκιες πύλες", τα   στενά περάσματα  ανάμεσα σε τεράστιους βράχους,   που συνδέουν την πεδιάδα της Κιλικίας με τα βουνά του Ταύρου στα  δυτικά   και  με την  Συρία  ανατολικά. 

Η  σημαντικότερη  από  αυτές  βρισκόταν  μεταξύ Τυάνων  της  Καππαδοκίας    και  Ταρσού  της  Κιλικίας. 

Στις  περιγραφές  του  Ξενοφώντα  βασίστηκε  ο  Μέγας  Αλέξανδρος  για  να    περάσει  τις πύλες  στον   δρόμο  του  για  την  μάχη  της  Ισσού  (333 π.Χ.).

Την εποχή των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου η  Κιλικία  των  Δαναών,   ήταν  επαρχία  του  τεράστιου  βασιλείου  των  Ελλήνων Σελευκιδών.     Επειδή   βρισκόταν γειτονικά στην πρωτεύουσα των Σελευκιδών,  

Αντιόχεια της Συρίας,  μόνο  για  ένα  μικρό  χρονικό  διάστημα αποσπάστηκε    από  τους  Πτολεμαίους   και   ανήκε  στο  Ελληνικό  βασίλειο  της  Αιγύπτου,     (την εποχή  του  Γ'  Συριακού  Πολέμου  (246 - 241 π.Χ.),  από  τον Πτολεμαίο  Γ'  τον Ευεργέτη  (284 - 221 π.Χ.). 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ