ΙΣΡΑΗΛΙΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΩΝΑΘΑΝ ΑΝΤΛΕΡ: «Ο ΙΟΥΔΑΪΣΜΟΣ ΑΝΑΔΥΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΝΕΥΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΙ Η ΕΒΡΑΪΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΑΝ ΤΟ 280 Π.Χ. ΥΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ».

 

 

  

 

ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΤΟΝ ΕΦΕΡΑΝ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ; ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΥΠΟΘΕΣΗ

  

Οι καταβολές του Ιουδαϊσμού

Μια Αρχαιολογική-Ιστορική Επαναξιολόγηση

 Το μόλις (στις 15 Νοεμβρίου  2022)  εκδοθέν βιβλίο του Ισραηλινού αρχαιολόγου Yonatan Adler, The Origins of Judaism: An Archaeological-Historical Reappraisal, των εκδόσεων της Anchor Yale Bible Reference Library, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ariel στη Δυτική Όχθη.

 

 

 

 

The Origins of Judaism: An Archaeological-Historical Reappraisal (The Anchor Yale Bible Reference Library),   

Οι καταβολές του Ιουδαϊσμού

Μια Αρχαιολογική-Ιστορική Επαναξιολόγηση

 15 Νοεμβρίου 2022

Πρωτοποριακή έρευνα που χρησιμοποιεί αρχαιολογικές ανακαλύψεις και αρχαία κείμενα για να φέρει επανάσταση στην κατανόησή μας για τις απαρχές του Ιουδαϊσμού και τις  απαγορεύσεις που νομοθετεί η Τορά: διατροφικοί νόμοι, τελετουργική αγνότητα, περιτομή, κανονισμοί του Σαββάτου, αργίες και άλλα. Πότε ακριβώς όμως πρωτοεμφανίστηκε αυτός ο μοναδικός τρόπος ζωής και γιατί συγκεκριμένα εκείνη την εποχή;

• Yale University Press (15 Νοεμβρίου 2022)  Γλώσσα: Αγγλικά 

ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ  "ΠΑΡΕ - ΔΩΣΕ"

https://www.pare-dose.net/7972

Φιλίστωρ

 

Ιουδαϊσμός – Πότε εμφανίστηκε;

Μια αρχαιολογική μελέτη που ανατρέπει ό,τι ξέραμε και ξεκαθαρίζει το πότε εμφανίστηκε ο Ιουδαϊσμός στην Ιουδαία.

Αρθρογραφώ από το 2009 και ασχολούμαι με το θέμα της θρησκείας και του τρόπου που επιβλήθηκε, τουλάχιστον από το 2004 και ακόμα εκπλήσσομαι από τον τρόπο με τον οποίο μας έχει πείσει για την καθολικότητά της, αλλά και το “ένδοξο” παρελθόν της, το οποίο όσο ασχολούμαι περισσότερο τόσο περιορίζεται.

Αντικείμενο της παρουσίασης αυτής είναι το μόλις εκδοθέν βιβλίο του Ισραηλινού αρχαιολόγου Yonatan Adler, The Origins of Judaism: An Archaeological-Historical Reappraisal, των εκδόσεων της Anchor Yale Bible Reference Library, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ariel στη Δυτική Όχθη, που φέρνει μια επανάσταση στον τρόπο κατανόησης του αρχαίου Ισραήλ.

Το αντικείμενό της μελέτης του είναι το σημείο από το οποίο και μετά, έχουμε σαφή στοιχεία για την εμφάνιση του Ιουδαϊσμού και τα αναφερόμενα εδώ προέρχονται από μια ωριαία παρουσίαση του έργου του την 20η Νοεμβρίου 2022 στη σχολή ραββίνων του Los Angeles, Sinai Temple, αλλά και την παρουσίαση του βιβλίου από διάφορους κριτικούς.
Ελπίζω σύντομα να μεταφραστεί το βιβλίο του στα ελληνικά, ώστε να υπάρχουν όλες οι πληροφορίες που μας δίνει αναλυτικά και εύληπτα.

Σαν Ιουδαϊσμό θεωρεί τον εβραϊκό τρόπο ζωής που είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στην Τορά. Η δε Τορά είναι μέρος του εβραϊκού νόμου και είναι η γνωστή Πεντάτευχος, τα πέντε πρώτα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Αναφέρεται σε ένα τρόπο ζωής που επικεντρώνεται σε πρακτικές και όχι στις πεποιθήσεις.

Ο εβραϊκός τρόπος ζωής, που ακόμα χρησιμοποιείται από τους ορθόδοξους και όχι μόνο Εβραίους, χαρακτηρίζεται από την αυστηρή τήρηση πρακτικών και απαγορεύσεων που περιλαμβάνουν διατροφικούς κανόνες, τελετουργικά, περιτομή, αγνότητα, αυστηρούς κανόνες ειδικά για την αργία του Σαββάτου ή άλλες αργίες και πολλά άλλα. Με τον θρησκευτικό προσηλυτισμό και την προπαγάνδα με την οποία μεγαλώσαμε, μας είχε υποτυπωθεί ότι η βιβλική θρησκεία, ήταν η αρχαιότερη, ήταν ευρέως διαδομένη στους Εβραίους, ήδη από την εποχή του Μωυσή και παρά τις τσιριμόνιες τους, τελικά επικράτησε μέχρι την έλευση του Ιησού τουλάχιστον.

 

Όλα αυτά τελικά ήταν μύθοι. Ήδη στην δημοσίευση για την Παλαιά Διαθήκη, είχα παρουσιάσει αναλυτικά την έρευνα του Israel Finkelstein, καθηγητή Αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Tel Aviv και του Neil Asher Silberman, για τα αρχαιολογικά ευρήματα από το παρελθόν των Εβραίων, αλλά και κάτι που όλοι πλέον οι ακαδημαϊκοί γνωρίζουν, ότι οι Πατριάρχες, ο Μωυσής, η Έξοδος δεν υπήρξαν στην πραγματικότητα, ήσαν μυθικά πρόσωπα και καταστάσεις, και αν παρόλα αυτά είχαν ίσως κάποιο στοιχειώδες υπόβαθρο, αυτό αφορούσε ελάχιστους και όχι όλους τους Εβραίους που δεν διέφεραν σε τίποτα στην πραγματικότητα από τους υπόλοιπους Χαναναίους. Ο Ιουδαϊσμός προήλθε από ένα πολυθεϊστικό περιβάλλον που από τα ευρήματα έδειχνε να είναι τότε ο κανόνας. Ο μονοθεϊσμός τελικά προήλθε από τον πολυθεϊσμό και όχι αντίστροφα όπως μας έμαθαν. Ταυτόχρονα οι βιβλικές σπουδές έχουν δείξει ότι η ίδια η Βίβλος είναι γραμμένη σε διακριτά στρώματα που χρονολογούνται από τον 8^ο έως και τον 5^ο αιώνα π.κ.χ. και ο αποκλειστικός της σκοπός ήταν η συσπείρωση των Εβραίων γύρω από τον Ναό και το Ιερατείο, για καθαρά εθνικιστικούς λόγους.

Αυτό που δεν γνωρίζαμε ήταν πότε ακριβώς καθιερώθηκε ο Ιουδαϊσμός. Δηλαδή πότε άρχισαν οι Εβραίοι να γνωρίζουν προφανώς και να ζουν σύμφωνα με τους αυστηρούς κανόνες της Τορά, που εμμέσως μας δείχνει και πότε καθιερώθηκε τελικά ο μονοθεϊσμός σε αυτόν τον λαό.

Η μέχρι τώρα υπάρχουσα θεωρία στηρίζεται στην αναφορά της Παλαιάς Διαθήκης στον Εσδρά που έρχεται στην Ιερουσαλήμ μετά το 516 π.κ.χ., διαπιστώνει ότι έχουν φύγει από τον δρόμο του Θεού, τους διαβάζει την Τορά, όλοι πείθονται από τα λόγια του και αμέσως κατασκευάζουν τα πρώτα Sukkah (χαρακτηριστικό ξύλινο δωμάτιο για τις τελετές τους). Την θεωρία αυτή ξεκίνησαν από τον 19^ο αιώνα ο WML de Wette και ακολούθως ο Julius Wellhausen στη βάση φυσικά της Βίβλου, αλλά η επιστήμη προχωράει διαφορετικά.

Πώς μπορεί να ελεγχθεί και να αποδειχθεί το ξεκίνημα του Ιουδαϊσμού;
Υπάρχουν τα κείμενα (βιβλικά και εξωβιβλικά) και τα αρχαιολογικά ευρήματα. Το χαρακτηριστικό των κειμένων είναι ότι γράφονται από λόγιους, από ανθρώπους των γραμμάτων που είναι λίγοι και ανήκουν ίσως και σε ιδιαίτερη τάξη, όπως ο Ιώσηπος, ή ο Φίλων ο Αλεξανδρεύς, τα εβραϊκά απόκρυφα, τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας και τα ψευδεπίγραφα. Δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις μάζες, άλλα προβάλλουν ίσως θεωρούμενες ιδανικές καταστάσεις. Αντίθετα τα ευρήματα, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, επιγραφές, κεραμικά, νομίσματα, εδώλια, έγγραφα, δείχνουν την διάδοση και αποδοχή από το πλήθος μιας ιδεολογίας, δείχνουν το πραγματικό και όχι το ιδεατό.

Αν γνωρίζουμε λοιπόν μια περίοδο που ο Ιουδαϊσμός ήταν ενεργός και έχουμε συγκεκριμένα ευρήματα, θα πρέπει πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο να διαπιστώσουμε πότε αυτά τα ευρήματα έχουν μια αρχή, ένα terminus post quem. Ξέρουμε ότι τον πρώτο αιώνα κ.χ. ο Ιουδαϊσμός ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένος. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτόν τον αιώνα και στις αρχές του δεύτερου έγιναν οι μεγάλες επαναστάσεις των Εβραίων κατά των Ρωμαίων. Τα ευρήματα που έχουμε από αυτή την περίοδο και μέχρι το 70 κ.χ., ταυτίζονται απόλυτα με τις εντολές της Τορά και τα ευρήματα αυτά περιλαμβάνουν τους διατροφικούς νόμους ( Kashrut) με χαρακτηριστικό στοιχείο την αποφυγή του χοιρινού και των ψαριών που δεν έχουν λέπια ή έχουν πτερύγια, όπως το γατόψαρο και ο καρχαρίας, αλλά και τη μπύρα. Άλλο στοιχείο είναι η καθαριότητα που τηρείται με τελετουργικό τρόπο σε μικρές πισίνες (Mikveh) αλλά και με την επιμονή σε πέτρινα σκεύη αντί κεραμικών που θεωρούνταν αγνότερα. Μια άλλη ξεκάθαρη ένδειξη είναι η απεικόνιση ή όχι, ανθρώπων ή ζώων, σε αντικείμενα ή και σε νομίσματα, σύμφωνα με την 2^η εντολή της Βίβλου. Άλλα τελετουργικά είναι τα Mezuzah, τα tefillin, το menorah (7φωτη λυχνία) και το sukkot (σκηνοπηγία) (κατασκευές Sukkah). Όλα αυτά επιβεβαιώνονται και από γραπτά κείμενα φυσικά.

Για να μην σας κρατάω σε αγωνία, όλα τα παραπάνω ευρήματα που αποδεικνύουν την τήρηση της Τορά πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, εμφανίζονται επίσης στον πρώτο αιώνα π.κ.χ. και σταματούν οριστικά στα μέσα του δεύτερου αιώνα π.κ.χ. Εν ολίγοις άρχισαν να εμφανίζονται στην εποχή των Ασμοναίων (140-37 π.κ.χ.), δηλαδή αμέσως μετά την επανάσταση των Μακκαβαίων κατά των Ελλήνων (163 π.κ.χ.), στην ουσία έναν αιώνα πριν τη θεωρούμενη Γέννηση του Ιησού.

Μερικά χαρακτηριστικά από αυτά είναι ότι από την εποχή του πρώτου Ναού έως και την Περσική Περίοδο, οι Εβραίοι τρώνε γατόψαρα σε όλη την Ιουδαία και την Ιερουσαλήμ. Τα πέτρινα σκεύη για τις τελετουργίες και οι πισίνες καθαρότητας εμφανίζονται τον πρώτο αιώνα π.κ.χ. Αντίστοιχα στα νομίσματα των Ασμοναίων και μετά, ακολουθούν την ανεικονική πρακτική, ενώ σε όλα τα προηγούμενα έχουμε εικόνες των αρχιερέων και σύμβολα άλλων θεών (όπως για παράδειγμα της Αθηνάς), φτερωτά λιοντάρια ή αετούς. Αντίστοιχα σε κεραμικά βλέπουμε την αναπαράσταση της θεάς Αθηνάς ή του Αιγυπτίου θεού Bes, ξεκάθαρα κατασκευασμένα από ντόπιο πηλό που δεν δείχνουν εισαγόμενα. Βλέπουμε κατά την Περσική Περίοδο να ονομάζουν τα παιδιά τους και να ορκίζονται στον Γιαχβέ (που τον αποκαλούν Yahoo) αλλά και σε άλλους ξένους θεούς. Χωρίς να λάβουμε υπόψη μας την πληθώρα εδωλίων της Ασερά ή άλλων θεών που είδαμε στην δημοσίευση για την Παλαιά Διαθήκη. Ακόμα και στα κείμενα, η αργία του Σαββάτου, η έννοια της εβδομάδας, οι μεγάλες εορτές όπως η Ημέρα της Εξιλέωσης (Yom Kippur) αλλά και η εορτή της Συγκομιδής – Σκηνοπηγία (Sukkot), δεν φαίνεται να είναι γνωστές, να εορτάζονται και να επηρεάζουν τους Εβραίους, το ίδιο και η περιτομή, τουλάχιστον σαν θρησκευτική και υποχρεωτική πρακτική.

Μια ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι ο καταυλισμός των Εβραίων στον Νείλο του πέμπτου αιώνα π.κ.χ. που μας έχει δώσει αρκετούς παπύρους, οι οποίοι δείχνουν ένα πολυθεϊστικό λαό που είχε και εκεί τοπικό ναό του Yaho, προφανώς του Γιαχβέ (που όπως είπαμε προήλθε από την Αίγυπτο), κάτι αντίθετο με την Τορά που δεχόταν μόνον ένα ναό, καθώς και κείμενα από τις συνήθειές τους. Ακόμα και το Passover letter (419 π.κ.χ.) που βρίσκεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Βερολίνου, και υποτίθεται ότι μιλάει για το Σάββατο και τον εορτασμό του Πάσχα, κατά τον Adler είναι πρόσθετη ανακατασκευή σε συγκεκριμένο κομμάτι του παπύρου και σαφώς μεταγενέστερη. Στοιχεία επίσης δίνει και ένας οικισμός Εβραίων στη Βαβυλωνία με αντίστοιχα αποτελέσματα.

Τέλος το χαρακτηριστικότερο ίσως στοιχείο του Ιουδαϊσμού είναι η Συναγωγή. Η Συναγωγή είναι αυτή που κάνει τη διασπορά της γνώσης της Τορά στον κόσμο, αφού οι περισσότεροι θα ήταν αναλφάβητοι ή δεν θα μπορούσαν να έχουν σπίτι τους μία Τορά. Είναι η βασική ένδειξη για την δημιουργία και επιβολή του Ιουδαϊσμού. Συναγωγές εμφανίζονται τον πρώτο αιώνα κ.χ., και ελάχιστες τον πρώτο αιώνα π.κ.χ. Η παλαιότερη ευρεθείσα συναγωγή στο Ισραήλ είναι από την περιοχή Umm el-Umdan, και είναι και αυτή της εποχής των Ασμοναίων.

Μέχρι εκείνη την εποχή, γράφει ο Adler, οι Ιουδαίοι είχαν ήδη «ενσωματωθεί βαθιά σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από τον ελληνιστικό πολιτισμό» —ένα ελληνόφωνο περιβάλλον κλασικής μάθησης, ψυχαγωγίας και ένα ιδιαίτερα ανεπτυγμένο πάνθεον θεοτήτων. Υποστηρίζει ότι ο Ιουδαϊσμός θα μπορούσε επομένως να θεωρηθεί ότι αναδύεται από «το χωνευτήριο του Ελληνισμού» παρά από τις σκηνές του Αβραάμ ή του Μωυσή. Το ιουδαϊκό έθνος στην πραγματικότητα οικοδομήθηκε από τους Ασμοναίους.

Στις πρώτες αντιδράσεις στο βιβλίο του Adler, οι Gad Barnea, Konrad Schmid, Jonathan Stökl, Eric Meyers, Amihai Mazar, Jonathan Klawans, Lawrence Schiffman και Jodi Magness, έχουν σχολιάσει θετικά, ενώ ο Michael Langlois, που σχολίασε χωρίς να έχει διαβάσει ακόμα το βιβλίο, είναι σίγουρος ότι πριν τους Ασμοναίους υπήρχε ένα άλλου είδος Ιουδαϊσμού, χωρίς ραβίνους και συναγωγές. Μπορούμε επίσης να θεωρήσουμε θετικό και τον Russell Gmirkin που ήδη θεωρεί την Τορά δημιούργημα του 280 π.κ.χ. κατά την Ελληνιστική Περίοδο.

Αυτά είναι τα στοιχεία που δείχνουν το πότε άρχισε σίγουρα ο Ιουδαϊσμός. Θα μπορούσε ίσως να είχε ξεκινήσει νωρίτερα και να μην υπάρχουν ευρήματα; ναι αλλά λίγο δύσκολο λόγω των πολλών ιδιομορφιών που προτείνει η Τορά. Η εμφάνισή τους όμως μας υποχρεώνει να ορίσουμε το πότε αυτός εμφανίστηκε και διαδόθηκε στον κόσμο. Δεν μας δείχνουν επίσης τα στοιχεία αυτά, πότε γράφηκε η Τορά και είναι προφανές ότι αυτή γράφηκε νωρίτερα, αλλά φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν ήταν καθόλου διαδεδομένη. Το λογικότερο, θα ήταν ίσως γνωστή μόνο σε κάποιους περιορισμένους κύκλους, αυτούς που την διόρθωναν συνέχεια και την εμπλούτιζαν με νέα στρώματα ανάλογα με τις απαιτήσεις της εποχής τους.

Ο Adler, με βάση αυτά τα στοιχεία κάνει μια εύλογη υπόθεση:

Κατά την Ελληνιστική Περίοδο τον τρίτο αιώνα π.κ.χ., κυριαρχούν για πρώτη φορά οι Έλληνες σε όλες τις περιοχές που βρίσκονται Εβραίοι (Άλλωστε οι κυρίαρχες γλώσσες τότε ήταν τα ελληνικά και τα αραμαϊκά-συριακά). Αυτοί έφεραν την έννοια του γραπτού δικαίου. Δηλαδή ένα κείμενο στο οποίο μπορούμε να δείξουμε ποιος είναι ο νόμος και αυτό να επιβάλει την εφαρμογή του. Νωρίτερα βέβαια έχουμε συλλογές νόμων όπως ο Κώδικας του Χαμουραμπί στην Μεσοποταμία και άλλοι, άλλα όλοι οι μελετητές έχουν καταλάβει ότι δεν ήταν στην πραγματικότητα γραπτό δίκαιο, αλλά κείμενα που μιλάνε για το δίκαιο, κάτι σαν νομικά εγχειρίδια που αναφέρονται για τον νόμο· δεν ήταν πραγματικοί νόμοι.

Με την διάθεση ανεξαρτησίας και την εμφάνιση του πρώτου κρατιδίου των Εβραίων μετά από τόσους αιώνες σκλαβιάς, οι Εβραίοι υιοθέτησαν την έννοια του γραπτού νόμου των Ελλήνων και τοποθετούν την παραμελημένη και άγνωστη ως τότε Τορά σαν τον δικό τους ξεχωριστό γραπτό νόμο. Μιλάμε για την περίοδο του Πτολεμαίου Β’ που έλεγχε την ευρύτερη περιοχή που έκανε αναμόρφωση στο δίκαιο (είναι και η εποχή που γίνεται η μετάφραση των εβδομήκοντα της Τορά και όλης της Παλαιάς Διαθήκης στα Ελληνικά). Τότε έχουμε έναν μεγάλο εξελληνισμό των Εβραίων (που εντάθηκε όταν την περιοχή διεκδικεί ο Αντίοχος Δ, και η αντίδραση σε αυτόν, δηλαδή η εθνικιστική τους προσπάθεια που εκδηλώθηκε με τους Μακκαβαίους), οδήγησε στην επιβολή αυτού του νόμου στους επόμενους τους Ασμοναίους, που την καθόρισαν σαν το στοιχείο ομογενοποίησης και διάκρισης του έθνους τους από τους άλλους.

Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η βιβλική έρευνα που γίνεται από πραγματικούς επιστήμονες συνέχεια θα μας εκπλήσσει για πολύ ακόμα, ενώ οι μονοθεϊστικές και επιθετικές τελικά θρησκείες θα φαίνονται όλο και περισσότερο φτωχές, όχι μόνο σε χρήσιμα νοήματα, αλλά και στο υποτιθέμενο ένδοξο παρελθόν τους.

 

 ΣΧΟΛΙΑ

Δεσμώτης

Ναι, είναι σωστά αυτά που αναφέρεις, και θα ήθελα επίσης να αναφέρω, πως ο Εζρά συγκέντρωσε όλες τις προφορικές έως τότε Ισραηλινές παραδόσεις-μύθους και δοξασίες και συνέγραψε το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ που δεν ηταν τίποτα άλλο από ένας "μεταμφιεσμένος" Ζωροαστρισμός, καθώς για πρώτη φορά αναφέρεται ο δυαδισμός (Παράδεισος-Κόλαση, καθαρτήριο, επιβράβευση-τιμωρία), η έννοια της ψυχής καθώς και ο Μεσσιανισμός ο οποίος ήταν μια κατασκευή των Ραββίνων προκειμένου να καταλαγιάσουν τις αντιδράσεις των μαζών που ζούσαν κάτω από την αυταρχική καταπίεση του ιερατείου, αλλά και των διαφόρων εισβολέων.

Οσο για την Εξοδο, ναι μεν ιστορικά δεν έχει ακόμα αποδειχθεί, αλλά όπως αναφέρει και ο Ηρόδοτος και Αιγυπτιακές αναφορές, υπήρχαν κατά καιρούς απελάσεις σκλάβων και ξένων υπηκόων λόγο λοιμών και κυρίως λέπρας και φυσικά όχι οι αριθμοί που αναφέρονται στην Εβραϊκή Μυθολογία (ΠΔ). Ο Ηρόδοτος για παράδειγμα αναφέρει 60 μυριάδες τον αριθμό των απελαθέντων γενικά (600.000) αν και ο αριθμός αυτός είναι μάλλον υπερβολικός, καθώς δεν βρέθηκε ούτε μια απόδειξη (τάφοι, αγγεία κτλ) στην 40χρονη διαμονή τους στην έρημο, κάποια άλλα συγγράμματα αναφέρουν ότι μόνο 2000 Λεβίτες εκδιώχθηκαν, αλλά γενικά αν διαβάσει κανείς τα Εβραϊκά κείμενα, υπάρχει η τάση της υπερβολής λόγο του κόμπλεξ κατωτερότητας που διακατείχαν οι μυθιστοριογράφοι. Για παράδειγμα διαβάζουμε στα Midrash ότι ο κόσμος όλος και το σύμπαν δημιουργήθηκαν για χάρη του Ισραήλ, του Μωυσή και του Δαβίδ και η Ιερουσαλήμ είναι το κέντρο του κόσμου.

Για τον Ιεχωβά (Yahu-Yahua), ήταν ένας παγανιστικός θεός της ερήμου, των βουνών, του καιρού και του φιδιού με προέλευση από τους Μιδιανίτες, Αμορίτες και Άραβες Βεδουϊνους της περιοχής Σάσου όπως αναφέρει και η ΠΔ που μέρος των Ισραηλιτών ασπάσθηκε. Ο πρωταρχικός θεός των Ισραηλιτών όταν η κοινωνία τους ήταν μητριαρχική, ήταν η θεά Ασερά, η μητέρα όλων των θεών Χαλδαϊκής, Ασσυριακής και Χανανίτικης προέλευσης θεότητα που αντικαταστάθηκε από τον Ελ και η πρώτη έγινε γυναίκα του και μαζί κάνανε 72 γιούς και ένας από αυτούς ήταν ο Βα'αλ που αναφέρεται στην ΠΔ και ταυτίστηκε με τον Ιεχωβά. Ο τελευταίος όπως σωστά αναφέρεις, λατρευόταν μαζί με δύο άλλες θηλυκές θεότητες (μια εξ' αυτών η Αστάρτη) στον ναό που βρέθηκε στην νησίδα του Νείλου Ελεφαντίν.

Χιλάδες αγαλματίδια της θεάς Ασερά έχουν βρεθεί παντού στην Παλαιστίνη, Συρία ακόμα και στην Κύπρο, καθώς και αγγεία και επιγραφές τάφων με τα ονόματα του Ιεχωβά και της Ασερά σαν προστάτες των νεκρών. Φυσικά όλα αυτά έχουν συγκαλυφθεί για να μην μάθουν τα πρόβατα την παγανιστική προέλευση της σέκτας τους.

Ακόμα και με την επικράτηση του Γιαχβισμού όπως προσπάθησε να τον επιβάλλει ο Εσδρά το 444 π.κ.χ. με την βοήθεια του Ζωροάστρη Βασιλιά Κύρου (που τον ονόμασαν Μεσσία οι Εβραίοι) και την δια της βίας προσηλυτισμού όλων των κατοίκων της Παλαιστίνης από τους Μακκαβαίους τον 2ο πκχ εποχής, οι Εβραίοι εξακολουθούσαν να είναι πολυθεϊστές καθώς στην μετάφραση των 70κοντα διαβάζουμε στο Δευτερονόμιο 33.2-3 για την γυναίκα του την Ασερά που οικειοποιήθηκε ο Ιεχωβάς. Φυσικά έχει πλαστογραφηθεί το κείμενο για να αποκρύψουν τον πολυθεϊσμό και παγανισμό της Εβραιο-Χριστιανικής σέκτας. Πολλά κείμενα και φράσεις έχουν πλαστογραφηθεί από τα αρχικά όπως ότι ο Ιεχωβάς παίζει με το τέρας Λεβιάθαν (Δες Ψαλμός 140.25). Στην πραγματικότητα, όλοι οι θεοί του πάνθεον του Ελ έγιναν δαίμονες και άγγελοι στην μετέπειτα "διασκευή" της Εβραϊκής θρησκείας και οι οποίοι ήταν Βαβυλωνιακής προέλευσης. Στα πρώτα αρχικά βιβλία του Τορά, δεν υπήρχαν άγγελοι, παρά μόνο ο θεός Ελ με τους γιούς του που έπαιζαν αυτό τον ρόλο. Οι ονομασία άγγελος προήλθε από την Ελληνική "άγγελος" (Αγγελιαφόρος). Ολα τα θεοφόρα Εβραϊκά ονόματα, περιέχουν το όνομα Ελ, ή "ηλ" στα Ελληνικά όπως Ισρα-ήλ, Ναθανα-ήλ Γαβρι-ήλ κτλ Isra-El, Nathana-El, Gabri-El, Suri-El Bab-El, Micha-El. Το όνομα του Ελ αναφέρεται συχνότερα στην ΠΔ παρά του Ιεχωβά και φυσικά έπεσε υψηλή κοπτοραπτική και εκεί στην μετάφραση της Ελληνικής Βίβλου.

Η επίδραση του Ελληνικού πνεύματος ήταν καθοριστική στον εξελληνισμό των Εβραίων και ως αναμενόμενο επίσης πάνω στο Τορά και ειδικά των Εβραίων της διασποράς, ειδικά στην Αλεξάνδρεια. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος της μετάφρασης των 70κοντα, καθώς πολλοί ξέχασαν και την μητρική τους γλώσσα με τον εξελληνισμό τους.

 

 

 

 

 ΑΛΛΟΙ  ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

 

«Η εγκατάσταση του Adler με ένα ευρύ φάσμα ιστορικών στοιχείων είναι τόσο εντυπωσιακή όσο και πειστική. . . . Με ώθηση από διεισδυτική ιστορική ανάλυση και φιλική προς τον αναγνώστη πεζογραφία, αυτό είναι βέβαιο ότι θα γίνει ένα βασικό κείμενο σε μελλοντικές συζητήσεις για την εβραϊκή θρησκευτική ιστορία.»— Publishers Weekly (επιθεώρηση με αστέρια)

«Μια πολύ μαθημένη και προσεκτικά αιτιολογημένη συνεισφορά σε αυτή τη μακροχρόνια και συχνά αμφιλεγόμενη συζήτηση.»—Jon D. Levenson, Mosaic

«Οι διανοητικές παράμετροι αυτού του φιλόδοξου έργου δεν κόβουν την ανάσα. Αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό έργο που απαιτεί πολύ θαυμασμό και έπαινο.» — Έρικ Μάγιερς, Πανεπιστήμιο Ντιουκ

«Ένα εντυπωσιακό και σημαντικό βιβλίο - η σπάνια περίπτωση της ικανότητας ενός μελετητή να κατακτήσει τις πηγές κειμένου και τα αρχαιολογικά δεδομένα, να τα συνδυάσει σε μια ολοκληρωμένη διατριβή και να καταλήξει σε μια καλά τεκμηριωμένη και πειστική λύση σε ένα από τα πιο ακανθώδη ερωτήματα στο η ιστορία του Ιουδαϊσμού.»—Αμιχάι Μαζάρ, Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ

«Αυτό το πρωτοποριακό και προκλητικό βιβλίο αποτελεί σημαντική συνεισφορά στη σύγχρονη μελέτη για την προέλευση του Ιουδαϊσμού. Ο Adler αντιπαραθέτει προσεκτικά αρχαιολογικά και λογοτεχνικά στοιχεία σχετικά με βασικές πτυχές του σχηματισμού αρχαίας εβραϊκής ταυτότητας, επαναπλαισιώνοντας τη συζήτηση για την προέλευση του Ιουδαϊσμού σε σχέση με το τι μπορεί να διαπιστωθεί - τα γεγονότα επί τόπου. Όποιος ενδιαφέρεται σοβαρά για την προέλευση του Ιουδαϊσμού θα θελήσει να ασχοληθεί με αυτό το βιβλίο.» — Τζόναθαν Κλάουανς, Πανεπιστήμιο της Βοστώνης

«Η προκλητική και συνετή ανάλυση του Yonatan Adler για έναν πλούτο αρχαιολογικών και κειμενικών δεδομένων υποστηρίζει πειστικά τη βαθιά σημασία της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου στη διαμόρφωση του Ιουδαϊσμού όπως τον ξέρουμε.» — Lawrence Schiffman, Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης

«Βασισμένο σε ένα συναρπαστικό και περιεκτική ανάλυση κειμένων και αρχαιολογίας, ο Adler καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Ιουδαϊσμός εμφανίστηκε είτε στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο είτε στην περίοδο που ακολούθησε την εξέγερση των Μακκαβαίων, όταν, όπως υποστηρίζει πειστικά, οι Hasmoneans υιοθέτησαν τον Πεντάτευχο νόμο για να ενοποιήσουν τον πληθυσμό του νέου εβραϊκού κράτους». Jodi Magness, Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill

 

Μια συνοπτική, ευανάγνωστη και μεθοδικά επιχειρηματολογημένη επαναξιολόγηση της εβραϊκής ιστορίας και της αρχής του «ιουδαϊσμού» ως θρησκείας!

Στο «The Origins of Judaism», ο καθηγητής Adler υποστηρίζει αρκετά επιδέξια μέσα από μια εκτενή επισκόπηση των αρχαιολογικών και ιστορικών πηγών ότι οι Νόμοι της Τορά δεν ήταν ευρέως γνωστοί ούτε εφαρμόστηκαν στην πράξη νωρίτερα από τα τέλη του 2ου αιώνα π.Χ. Αυτή τη στιγμή, και μόνο αυτή τη φορά, αρχίζουμε να βλέπουμε ισχυρά ιστορικά στοιχεία για τις περισσότερες από τις πρακτικές που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως κανονιστικές για τον Ιουδαϊσμό (τελετουργική εμβάπτιση, tefillin, αποστροφή στις εικονιστικές εικόνες, εορτασμός μεγάλων εορτών, αυστηρή πρακτική των νόμων kosher, ο θεσμός της συναγωγής, κ.λπ.).

Αν και η Τορά πιθανότατα είχε αγιοποιηθεί πολύ νωρίτερα και ήταν γνωστή σε μια μειοψηφία «γραμματέων», πριν από αυτή την περίοδο, δεν έχουμε καμία βάσιμη απόδειξη ότι η πλειοψηφία του εβραϊκού λαού είτε γνώριζε είτε εφάρμοζε τους Νόμους της ως έγκυρους ανά πάσα στιγμή στον Εβραϊκό ή στον Πρώτο Ναό. Ισραηλιτική ιστορία πριν από την Ύστερη Ελληνιστική περίοδο, πιθανώς την περίοδο που ανέλαβαν την εξουσία οι Χασμοναίοι. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετά ιστορικά και λογοτεχνικά στοιχεία για το αντίθετο!

Αν και ήμουν εξοικειωμένος με πολλούς από τους ισχυρισμούς της κριτικής υποτροφίας πριν διαβάσω αυτό το βιβλίο, ο καθηγητής Adler με έκανε να επαναξιολογήσω τη θέση μου ότι οι Νόμοι της Τορά πρέπει να έγιναν γνωστοί στην περσική περίοδο, όπως απεικονίζεται στο βιβλίο του Ezra-Nehemiah στη Βίβλο, ίσως υπό την αυτοκρατορική περσική αιγίδα. Έχει αλλάξει εντελώς τον τρόπο με τον οποίο βλέπω την εβραϊκή ιστορία, και δεν μπορώ να το προτείνω αρκετά!

 

 

Το ερώτημα πότε άρχισαν οι Εβραίοι να τηρούν τις πρακτικές και τις απαγορεύσεις των βιβλικών νόμων είναι ένα από τα πιο σημαντικά αλλά και πιο ακανθώδη ερωτήματα που απασχολεί τους μελετητές για αιώνες. Ενώ οι παραδοσιακοί Εβραίοι πιστεύουν ότι οι πρόγονοί τους αποδέχονταν και εφάρμοζαν τους νόμους της Τορά από την εποχή του Μωυσή, δεν υπάρχει σαφής δήλωση ότι αυτό συνέβη στην ίδια τη Βίβλο. Ο αναπληρωτής καθηγητής Yonatan Adler του Τμήματος Σπουδών και Αρχαιολογίας της Γης του Ισραήλ στο Πανεπιστήμιο Ariel στο Ισραήλ αντιμετωπίζει αυτό το πανάρχαιο ερώτημα. Η απάντησή του, που υποστηρίζεται από πολλές πηγές, περιέχεται στο βιβλίο του του 2022, «The Origins of Judaism: An Archaeological Historical Reappraisal», ένα επιστημονικό, ευανάγνωστο βιβλίο του Yale University Press. Πολλές εκατοντάδες ενδιαφέρουσες σημειώσεις ακολουθούν το βιβλίο 236 σελίδων σε 64 σελίδες, μια βιβλιογραφία 30 σελίδων και ένα εκτενές, χρήσιμο ευρετήριο 34 σελίδων.
Ο στόχος του Adler σε αυτό το πολύ κατατοπιστικό και εντυπωσιακό βιβλίο δεν είναι να εξετάσει πότε, γιατί και από ποιον γράφτηκε η Τορά ή να απαντήσει σε οποιαδήποτε άλλη θεολογική ερώτηση. Η εστίασή του είναι στη συμπεριφορά της Ιουδαϊκής κοινωνίας, όταν μπορούμε να προσδιορίσουμε την εποχή που οι Ιουδαίοι τηρούσαν την Τορά. Πολλοί μελετητές υποστήριξαν προηγουμένως ότι οι πρώτοι Ιουδαίοι δεν υπάκουαν στον νόμο της Τορά, αλλά δεν προσδιόρισαν πότε οι Εβραίοι αποδέχθηκαν την Τορά ως διευθυντή της ζωής τους. Για παράδειγμα, έγραψα στο βιβλίο μου «The Tragedies of King David», «Οι μελετητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πολλές ενδείξεις στο βιβλίο του Σαμουήλ ότι ο συγγραφέας του βιβλίου δεν γνώριζε τίποτα για την Τορά του Μωυσή και μπορεί να μην γνώριζε για τα βιβλικά βιβλία του Ιησού του Ναυή. και Δικαστές. Εντόπισα τριάντα εννέα τέτοιες ενδείξεις στα δύο προηγούμενα βιβλία μου για τον Σαμουήλ και τον Ντέιβιντ. Υπάρχουν επιπλέον δεκαοκτώ σε αυτόν τον τόμο, πενήντα επτά συνολικά». Σε μεταγενέστερα βιβλία για τη Βίβλο, έδειξα περισσότερα παραδείγματα.
Ο Adler εξετάζει δεκατρείς πρακτικές, διατροφικούς νόμους, τελετουργική αγνότητα, έντεχνες απεικονίσεις ανθρώπων και ζώων, tefillin και mezuzot, τη συναγωγή, την περιτομή, τις απαγορεύσεις του Σαββάτου, τη θυσία του Πάσχα, τη Γιορτή των Αζύμων, τη νηστεία την Ημέρα του Εξιλέωσης καμπίνες στο Sukkot, τα τέσσερα είδη, και έχοντας μια συνεχώς αναμμένη μενόρα με επτά κλάδους στον ναό της Ιερουσαλήμ. Σε κάθε περίπτωση, ξεκινά λέγοντας το νόμο όπως ορίζεται στην Πεντάτευχο, τα πέντε βιβλία του Μωυσή, εξετάζει τα στοιχεία για την πρακτική ή την απαγόρευση τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., τόσο γραπτά από Εβραίους όσο και από μη Εβραίους αυτής της εποχής, όπως π.χ. Ο Φίλωνας, ο Ιώσηπος, τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, η Καινή Διαθήκη, οι Ρωμαίοι συγγραφείς, καθώς και τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιόδου, όπως νομίσματα, αγγεία, κτίρια και οστά,
Ο Άντλερ ανακάλυψε ότι «τα παλαιότερα σωζόμενα στοιχεία για έναν ευρέως διαδεδομένο Ιουδαϊκό τρόπο ζωής που διέπεται από την Τορά δεν προηγείται ποτέ του δεύτερου αιώνα π.Χ.». Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η πρώιμη ηγεσία του Χασμονέα που έσωσε το έθνος της Ιουδαίας από τον συριακό ελληνικό έλεγχο, νομιμοποίησε την Πεντάτευχο ως τον έγκυρο νόμο και διαμόρφωσε τους εαυτούς τους ως «αποκαταστάτες» ενός αρχαίου συστήματος θεϊκού νόμου. Έφτασαν στο σημείο να προσηλυτίσουν τον Σημιτικό λαό που κατέκτησαν βίαια. Ήταν οι πρώτοι που προσηλυτίστηκαν. Δεν υπήρχε καμία ανάγκη για μετατροπή προηγουμένως. Η οικογένεια Hasmonean ηγήθηκε της εξέγερσης κατά των Ελλήνων της Συρίας γύρω στο 167 π.Χ. Ο τελευταίος από τα αδέρφια, ο Σάιμον,
Ενώ η έλλειψη στοιχείων για την τήρηση της Τορά από τους Ιουδαίους πριν από την εποχή του Χασμονέα θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι η Τορά δεν υπήρχε πριν από εκείνη την εποχή και η παράδοση ότι η Τορά ήταν παρούσα από την εποχή του Μωυσή είναι αναληθής, ο καθηγητής Άντλερ δεν το λέει αυτό. Έγραψε ότι τον ενδιέφερε μόνο αυτή η μελέτη σχετικά με το πότε ο Ιουδαίος πληθυσμός τηρούσε τις πρακτικές και τις απαγορεύσεις της Τορά. Εμείς οι αναγνώστες αφήνουμε να αποφασίσουμε μόνοι μας αυτό το θέμα. Είναι πιθανό ότι παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία δεν έκανε την Τορά οδηγό της ζωής τους μέχρι τα μέσα του δεύτερου αιώνα π.Χ., μια μειοψηφία Εβραίων προγόνων, ίσως ακόμη και μια αρκετά μεγάλη μειονότητα, δέχτηκε τη ζωή της Τορά από πολύ αρχαίους χρόνους. Υπάρχουν επίσης πολλές άλλες δυνατότητες.

 

Σχετικά με τον Συγγραφέα

Ο Yonatan Adler είναι αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Land of Israel Studies and Archaeology στο Πανεπιστήμιο Ariel στο Ισραήλ. Υπηρέτησε ως μέλος του Συμβουλίου Αρχαιολογίας του Κράτους του Ισραήλ από τον διορισμό του το 2018 από τον Υπουργό Πολιτισμού. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yonatan Adler

 

Ο καθηγητής Yonatan Adler είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ariel στο Ισραήλ. Το 2019–2020, έλαβε το διορισμό του Horace W. Goldsmith Visiting Associate Professor in Judaic Studies στο Πανεπιστήμιο Yale.

Ο Adler ειδικεύεται στην προέλευση του Ιουδαϊσμού ως ένα σύστημα τελετουργικών πρακτικών και στην εξέλιξη αυτών των πρακτικών μακροπρόθεσμα. Η έρευνά του τα τελευταία χρόνια έχει επικεντρωθεί στην τήρηση της τελετουργικής αγνότητας που αποδεικνύεται στα αρχαιολογικά λείψανα των κιμωλιακών αγγείων και των πισίνων κατάδυσης. Έχει επίσης ερευνήσει και δημοσιεύσει εκτενώς για την αρχαία τεφιλίνη (φιλακτηρίες) από το Κουμράν και αλλού στην έρημο της Ιουδαίας.

Έχει διευθύνει ανασκαφές σε πολλές τοποθεσίες σε όλο το Ισραήλ, πιο πρόσφατα στο Einot Amitai και στο Reina, δύο τοποθεσίες στη Γαλιλαία όπου ανακαλύφθηκαν εργαστήρια αγγείων κιμωλίας της Ελληνορωμαϊκής εποχής.

Ο Adler διορίστηκε το 2018 από τον Υπουργό Πολιτισμού για να υπηρετήσει ως μέλος του Ισραηλινού Συμβουλίου Αρχαιολογίας.

 

 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ