Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ, ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ 10ης ΠΡΟΣ 11η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826. ΟΛΟ ΤΟ ΕΘΝΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΟΚΛΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ.

 

Ο ΕΒΡΑΙΟΤΟΥΡΚΟΣ ΤΖΟΝΣΟΝ ΘΑ ΔΩΣΕΙ ΤΟΝ ΠΡΟΗΓΜΕΝΟ ΚΙΝΗΤΗΡΑ ROLLS-ROYCE ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕΙ ΕΘΝΙΚΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΣ ΜΑΧΗΣ (MMU) ΤF-X, ΤΟ ΜΑΧΗΤΙΚΟ 5ης ΓΕΝΗΑΣ, ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟΥ ΜΕ ΤΑ F - 35. ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΚΙΝΗΤΗΡΑ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ, ΤΟΥΣ ΤΟΝ ΕΔΩΣΕ Ο ΤΖΟΝΣΟΝ. ΟΠΩΣ ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΝΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΣΦΑΓΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΤΟ 1822 ΤΑ ΔΙΗΥΘΥΝΑΝ 80 ΑΓΓΛΟΙ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ.

 

 Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Μεσολογγίου πραγματοποιούν την ηρωική έξοδο την νύχτα μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1826. Η ΕΞΟΔΟΣ συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Οι Έλληνες ανατρέπουν όποιον βρουν μπροστά τους και προχωρούν, αφήνοντας πίσω πολλούς νεκρούς. Την πορεία τους συνόδευσαν δύο εκρήξεις από την πόλη. Η πρώτη στους υπονόμους και η άλλη από την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης με τον ηρωικό Χρήστο Καψάλη. Η ελληνική πλευρά μετρά αρκετές απώλειες. Από τους 3.000 στρατιωτικούς που παίρνουν μέρος στην έξοδο, μόνο 1.300 θα σωθούν. Οι υπόλοιποι 1.700 σκοτώνονται στις συμπλοκές της εξόδου. Από τις γυναίκες, 13 μόνο Σουλιώτισσες σώνονται και από τα παιδιά τρία ή τέσσερα. Οι απώλειες των Τουρκων υπολογίζονται σε 5.000. Η θυσία του Μεσολογγίου, που επί 12 ολόκληρους μήνες αντιστάθηκε ηρωικά, θα πλημμυρίσει τους άλλους Έλληνες και τους Ευρωπαίους με αισθήματα θαυμασμού. Το Μεσολόγγι συμβολίζει την ελευθερία και τον ηρωισμό και έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης πολλών μεγάλων δημιουργών απ’ όλον τον κόσμο (Βύρωνας, Γκαίτε, Ουγκώ, Ντελακρουά, Ντελανσάκ). Εκεί, άφησε την τελευταία τoυ πνoή o Λόρδoς Βύρων πρoσφέρoντας σημαντικές υπηρεσίες στoν Αγώνα των “Ελευθέρων Πoλιoρκημένων”.

Μία μικρή λίστα όσων πολέμησαν στο Μεσολόγγι και στις δύο πολιορκίες από όλα τα μέρη της Ελλάδος και τους Φιλέλληνες.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: 

Εσείς παιδιά, κλεφτόπουλα   

Παιδιά της Σαμαρίνας,

μωρέ παιδιά καημένα

κι ας είστε λερωμένα

Σαν πάτε πάνω στα βουνά,

ψηλά στη Σαμαρίνα. 

Τουφέκια να μην ρίξετε,

τραγούδια να μην πείτε.

Να μην τ’ ακούσει η μάνα μου  

κι η δόλια η αδελφή μου. 

Και βγουν στη στράτα να σας δουν  

και ’ρθουν να σας ρωτήσουν.

Κι αν σας ρωτήσει  η μάνα μου

κι η δόλια η αδερφή μου 

Μην πείτε πως λαβώθηκα 

βαριά για να πεθάνω.

Να πείτε πως παντρεύτηκα 

Κάτω  στο  Μεσολόγγι.

Να πείτε πως παντρεύτηκα 

με μια καλή γυναίκα. 

Την πέτρα έχω πεθερά 

τη μαύρη γης γυναίκα. 

Κι αυτά τα λιανολίθαρα 

αδέρφια και ξαδέρφια. 

120  ΑΘΑΝΑΤΟΙ  ΜΑΧΗΤΕΣ  ΣΑΜΑΡΙΝΑΙΟΙ  ΠΟΥ  ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ  ΣΤΗΝ  ΕΞΟΔΟ  ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ  

Κατά την έξοδο του Μεσολογγίου η Μακεδονική Φρουρά ήταν η εμπροσθοφυλακή των πολιορκημένων με αποτέλεσμα να έχουν τα περισσότερα θύματα από τα πυρά των Οθωμανών. ΕΤΣΙ ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ Η ΜΟΙΡΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ. ΝΑ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΠΡΩΤΟΙ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΑΚΟΜΗ, ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ.

ΠΟΛΥΒΙΟΣ, 200 Π.Χ.: «ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΟΥΣ ΤΗΝ ΖΩΗ ΑΓΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ».

« Τίνος καὶ πηλίκης δεῖ τιμῆς ἀξιοῦσθαι Μακεδόνας, οἳ τὸν πλείω τοῦ βίου χρόνον οὐ παύονται διαγωνιζόμενοι πρὸς τοὺς βαρβάρους ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἀσφαλείας ; ὅτι γὰρ ἀεὶ ποτ’ ἂν ἐν μεγάλοις ἦν κινδύνοις τὰ κατὰ τοὺς Ἕλληνας, εὶ μὴ Μακεδόνας εἴχομεν πρόφραγμα ;»

(Ιστορικός Πολύβιος, Ιστορία Θ, 35, 2-3).

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

«Ποια και πόση μεγάλη τιμή πρέπει να αποδίδεται στους Μακεδόνες, οι οποίοι, στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής τους, δεν σταματούν να αγωνίζονται υπέρ της ασφάλειας των Ελλήνων; Διότι ποιος αγνοεί ότι πάντοτε θα κινδύνευαν οι Έλληνες, αν δεν είχαν ασπίδα τους Μακεδόνες;».

Νικόλαος Κασομούλης, Μακεδόνας από την Σιάτιστα Κοζάνης, χρονικογράφος της Πολιορκίας και της Αλώσεως. Η ηρωική μορφή του Αγώνα στο Μεσολόγγι, που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι ο Νικόλαος Κασομούλης από τη Σιάτιστα Κοζάνης, ο οποίος με τα αδέρφια του Γιώργη και Μήτρο βρέθηκαν στο Μεσολόγγι στις 29 Ιουλίου 1825. Ο  εικοσάχρονος  Μήτρος Κασομούλης  έπεσε  νεκρός  στην  Έξοδο  του Μεσολογγίου.  

Μιχάλης Φλώρος, Μακεδόνας, ο θρυλικός αρχηγός των Παιδιών της Σαμαρίνας Γρεβενών.  Πολλοί κλέφτες από τη Σαμαρίνα Γρεβενών και τα  χωριά των Γρεβενών.

Oι Σαμαριναίοι μετέχουν στην αθάνατη φρουρά των Μακεδόνων, που πολέμησαν στην πολιορκία του Μεσολογγίου. Η ομάδα των Σαμαριναίων αποτελούνταν από 120 μαχητές, με αρχηγό τον Μίχο Φλώρο και πολέμησαν στην «Ντάπια» του Στρατηγού Μάκρη.

Μερικά από τα ονόματα των μαχητών, που διέσωσε η παράδοση ήταν του Μάκρη, Μανάκα, Αβραμούλη, Συράκου, Μ. Μπούσια, Γκιολδάρη, Τζίμου. Από αυτούς, κατά την έξοδο της φρουράς διεσώθησαν μόνο 33, ενώ οι υπόλοιποι Φλώρος, Μακρής, Αβραμούλης κλπ. έπεσαν ηρωικά στο Μεσολόγγι. Ο καπετάνιος Μίχος Φλώρος βαριά τραυματισμένος έδωσε στα παλικάρια που σώθηκαν την τελευταία του διαταγή, τα λόγια του τραγουδιού «παιδιά της Σαμαρίνας». Οι τριάντα τρεις Σαμαριναίοι που σώθηκαν γύρισαν στο χωριό και έφεραν το κακό μαντάτο. Μάλιστα τα παλικάρια έγραψαν τα τελευταία λόγια του καπετάνιου στη φουστανέλα για να μην χαθούν και αυτά τα λόγια αργότερα έγιναν μοιρολόγι, το οποίο τραγουδούν οι ντόπιοι και πολλοί άλλοι στο θάνατο των αγαπημένων τους ανθρώπων. Παράλληλα εξελίχθηκε και σε οργανικό τραγούδι. Η λαϊκή μούσα της Σαμαρίνας ύμνησε τον ηρωικό θάνατο των παλικαριών της.

Τα τέσσερα αδέρφια Ζιακαίοι με τον Καπετάνιο αδερφό τους αρματωλό Γιαννούλα Ζιάκα. Τέσσερα ἀδέρφια των  Ζιακαίων  από τα Γρεβενά,  βρέθηκαν στὸ μεγάλο χαλασμὸ τοῦ Μεσολογγιοῦ. Γιὰ τὸν ἀρματωλὸ Γιαννούλα Ζιάκα τραγουδᾶνε ἀκόμα στὴ Ρούμελη:

Γραφ’ ὁ Γιαννούλας μιὰ γραφὴ κι ἕνα καημένο γράμμα

σὲ σᾶς, γερόντ’ ἀπ’ τ’ Ἄγραφα, σὲ σᾶς, Κοτζαμπασῆδες,

γρήγορα τὸ μουρασαλὲ ἀπ’ τὴν Ὀξυὰ καὶ κάτω...

Ὁ Γρεβενιώτης Γούλας Ζιάκας γράφει στήν ἀναφορά του: «συντρέξας (ὁ Γιαννούλας) τάς ἑλληνικάς δυνάμεις καί τούς πολεμούντας ἐν τῇ πολιορκίᾳ τοῦ Μεσολογγίου μέ ἐκλεκτούς στρατιώτας, ...ἐχάθησαν τέσσερες ἐξάδελφοι τοῦ πατρός μου καί συντρίμματα τῆς ἐκλεκτῆς ἐκείνης δυνάμεως ἐπανέκαμψαν εἰς Γρεβενά».

Οἱ Ζιακαῖοι εἶχαν κατά τήν πολιορκία αὐτή βαρύ φόρο αἵματος. Μάλιστα ὁ Θεόδωρος Ζιάκας στήν ἀναφορά του γράφει τά ἀκόλουθα: «Ἐκεῖνα δέ τοῦ Μεσολογγίου, τά ἔγγραφα τῶν χιλιαρχιῶν τοῦ τε δολοφονηθέντος αὐταδέλφου μου καί ἐμοῦ ἐνεχείρισα εἰς τήν εἰς τό Ναύπλιον διατελοῦσαν κατά τό ἔτος 1833 ἐπιτροπήν καί ἀναζητήσας αὐτά ἐστάθη ἀδύνατον νά τά ἀνεύρω καί νά μάθω ὁποία μεταβολή καί ὁποία χρῆσις ἐπ’ αὐτοῦ ἐγένετο καί ἀναμφιβόλως ἄγνωστοι οἰκειοποιηθέντες τό ὄνομα ὠφελήθησαν διά τῶν ἐγγράφων».

Ὁ Κυρίμης διεσώθη μέ λίγους ἀπό τούς ἄνδρες του καί κατέφυγε στήν περιφέρεια Λαμίας.

Ο ΖΙΩΓΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΠΡΕΣΙΟΣ ΚΑΙ ΜΠΕΖΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΒΔΕΛΛΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ.

Ἀναφέρονται ἀκόμη τά ὀνόματα τοῦ Ζιώγα ἀπό τό Περιβόλι Γρεβενών καί τῶν Μπρέσιου καί Μπέζα ἀπό τήν Ἀβδέλλα Γρεβενών.

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΟΛΑΣ Ή ΨΑΡΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΙΚΩΜΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ.

Ἐπίσης τοῦ Κωνσταντίνου Λόλα ἤ Ψάρια ἀπό τό Τρίκωμο Γρεβενών (παλιά ονομασία Ζάλοβο). Αὐτός βρισκόταν στήν ὀπισθοφυλακή κατά τήν ἔξοδο, ἐπέστρεψε στό Μεσολόγγι καί κρύφτηκε μέ ἀποτέλεσμα νά μή γίνει ἀντιληπτός από τους τούρκους. Ξέφυγε και επανῆλθε στά Γρεβενά καί κατατάχθηκε στό σῶμα τοῦ Γιαννούλα Ζιάκα.

Ο ΜΗΤΣΙΑΛΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΥΝΕΡΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Ἄλλος Γρεβενιώτης διασωθείς ἦταν ὁ Μήτσιαλος ἀπό τό Πολυνέρι Γρεβενών. Βρισκόταν στήν Κλείσοβα καί διασώθηκε κολυμπώντας, ἄν καί ὀρεσίβιος. Γι’ αὐτό καί τοῦ προσῆψαν τό παρωνύμιο Βίδρας, μέ τό ὁποῖο ἔμειναν γνωστοί οἱ ἀπόγονοί του. 

Απόστολος Ι. Παπαδημητρίου, Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών, Τόμος Β', Γρεβενά 2014, σελ. 26-28.

Αλέξανδρος Παππάς, Μακεδόνας Σερραίος, υιός του Αρχιστρατήγου της Μακεδονίας Εμμανουή Παππά

Ο ΣΕΡΡΑΙΟΣ  ΚΩΣΤΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ

O Κωστής Μπαλτάς από τις Σέρρες, σκοτώθηκε στην πρώτη φάση της μεγάλης πολιορκίας του Μεσολογγίου. Ήταν ο πυροβολητής του Κανονιοστασίου Τερίμπελε.

ΟΙ  ΝΑΟΥΣΑΙΟΙ, ΒΕΡΡΟΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΕΔΕΣΣΑΙΟΙ   ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΤΟ  ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ

Το  1822, στην Νάουσα της Μακεδονίας  ο  Λογοθέτης Ζαφειράκης και οι οπλαρχηγοί Τσάμης Καρατάσος και Άγγελος Γάτσος εξεγέρθηκαν κατά των Οθωμανών κατακτητών και ύψωσαν επαναστατική σημαία με τον Φοίνικα και την επιγραφή «Εν τούτω Νίκα» από τη μία πλευρά και από την άλλη «Μάχου υπέρ πίστεως και Πατρίδος».

Η τελευταία ρήση ενέπνευσε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, τον επικεφαλής της Φιλικής Εταιρείας.

Η πτώση της μαρτυρικής Νάουσας το 1822 υπήρξε γεγονός ιδιαίτερης σημασίας για τους υπόδουλους Έλληνες. Οι επιζήσαντες  Ναουσαίοι αγωνιστές, μετά το ολοκαύτωμα της πόλης τους, κατευθύνονται προς άλλες περιοχές για να βοηθήσουν τον αγώνα στην Ήπειρο, τη Δυτική Στερεά Ελλάδα και εκεί ενώνονται με τους αγωνιστές που υπεράσπιζαν το Μεσολόγγι. Οι οπλαρχηγοί Καρατάσος από τη Βέροια και ο Γάτσος από την Έδεσσα, με μια ομάδα αρκετών αγωνιστών κατέφθασαν στο Μεσολόγγι και τέθηκαν κάτω από τις διαταγές του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Πολλοί από τους παραπάνω Μακεδόνες  αγωνιστές έλαβαν μέρος στην πολιορκία και την Έξοδο του Μεσολογγίου.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ:

- Μάρκος Μπότσαρης, Σουλιώτης, Αρχιστράτηγος της Δυτικής Ελλάδος, ο θρυλικ'ος Ήρωας.

 Νότης Μπότσαρης, Σουλιώτης, Αρχηγός της Φάρας των Μποτσαραίων μετά τον θάνατο του Μάρκου.

- Κίτσος Τζαβέλας, Σουλιώτης, εγγονός του θρυλικού Λάμπρου Τζαβέλα, ο Ήρωας της Κλείσοβας.

Λάμπρος Βέικος, Σουλιώτης Οπλαρχηγός.

Κωνσταντίνος Χαρμοβίτης, Βορειοηπειρώτης, ο θρυλικός Λαγουμιτζής.

- Σπύρος  Σπυρομήλιος, Βορειοηπειρώτης απο την Χειμάρρα, κι απομνημονευματογράφος του Αγώνα.

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΩΛΟΙ:

- Αθανάσιος Ραζηκώτσικας, Μεσολογγίτης, Φρούραρχος της Ιεράς Πόλεως.

- Δημήτριος Μακρής, Αρχηγός των Κλεφταρματωλών του Ζυγου, Αιτωλός.

- Νικόλαος Στουρνάρης, Αρχηγός των Κλεφταρματωλών του Ασπροπόταμου.

- Γρηγόριος Λιακατάς, το καμάρι των Σαρακατσάνων.

- Δημήτριος Σιδέρης, Μεσολογγίτης, επικεφαλής του Πυροβολικού του Μεσολογγίου

- Χρηστος Καψαλης, Μεσολογγιτης προεστος, εγραψε τον ηρωικο και τραγικο επιλοηο της Εξοδου.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ:

- Χριστόδουλος Χατζηπέτρος μεγάλος Θεσσαλός Αγωνιστής απο τα Τρίκαλα, Φρούραρχος της Κλείσοβας.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΙΟ:

Μιχαήλ Κοκκίνης, Χιώτης. Ο μηχανικός που έφτιαξε την οχύρωση του Μεσολογγίου.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ: 

- Νικόλαος Χατζησάββας, Κύπριος, υπασπιστής του  Μακεδόνα  Κασομούλη.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ:

- Σώμα Κρητών Αγωνιστών από την Ιεράπετρα.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗ:

- Σώμα Θρακών από την Ανατολική Ρωμυλία.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ:

- Ανδρέας Ζαΐμης, Πελοποννήσιος προεστός.

- Ανδρέας Λόντος, Πελοποννήσιος προεστός απο την Αχαΐα.

- Πετρόμπεης και Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, Μανιάτες, οι αρχηγοί των Μανιάτικων Σωμάτων.

- Νικήτας Σταματελόπουλος, Μεσσήνιος, ο θρυλικός Νικηταράς ο Τουρκοφάγος.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΔΡΑ: 

 Ανδρέας Μιαούλης, Υδραΐος, ναύαρχος του Αγώνα, έσπασε τρεις φορές το ναυτικό μπλόκο των Οθωμανών.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΕΡΕΑ: 

 Γεώργιος Καραϊσκάκης, Ρουμελιώτης Αρχιστράτηγος, κατόρθωσε να χτυπήσει τον Κιουταχή, χαλαρώνοντας την πολιορκία.

 Μητροπολίτης Ρωγών Ιωσήφ, ο Πνευματικός Ηγέτης των Ελευθέρων Πολιορκημένων.

 Αλεφάντω Ζανά, Γαλαξειδιώτισσα, η θρυλική Καπετανίσσα του Μεσολογγίου

ΦΙΛΛΕΛΗΝΕΣ:

 Ιωάννης Ιάκωβος Μάυερ, Ελβετόος Φιλέλληνας, ο συντάκτης της Εφημερίδας του Μεσολογγίου.

 Λόρδος Βύρων, Βρετανός ρομαντικός ποιητής, ο θρυλικότερος των Φιλελλήνων.

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ