Ο ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΦΑΡΑΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΟΡΔΑΙΑ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ Ο Α΄ Ο ΣΩΤΗΡ.

305 – 30 π.Χ. Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΙ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΑΡΑΩ.

Πελασγικά ή Κυκλώπεια ή Τυρρηνικά τείχη στην Ελλάδα: Από τα παλιότερα το Πελασγικό τείχος των Πύργων Εορδαίας, του Σταύρου Π.Καπλάνογλου

 

 

Προτομή του Πτολεμαίου Α' Σωτήρος, 

ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ  ΜΟΥΣΕΙΟ.

Ο  ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ  Α΄ ΜΕ  ΚΑΤΑΓΩΓΗ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΕΟΡΔΑΙΑ  ΤΗΣ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ  (ΠΕΡΙΟΧΗ  ΤΗΣ  ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ  ΚΟΖΑΝΗΣ).

Ο  ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΕΟΡΔΑΙΑ  ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ  Α΄,  Ο  ΦΑΡΑΩ  ΤΗΣ  ΑΙΓΥΠΤΟΥ.  

 

Ο  Πτολεμαίος Α΄ ο Λάγου, ή Πτολεμαίος ο Λαγίδης (367 π.Χ. - 282 π.Χ.), ήταν  στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου καθώς και μέλος της προσωπικής  σωματοφυλακής του.  

Ήταν γιος της Αρσινόης,  από ευγενή οικογένεια της Μακεδονίας, της περιοχής της Εορδαίας  (σήμερα  περίπου  το  βόρειο  τμήμα  του  νομού  Κοζάνης), αγνώστου όμως πατρός. Εικάζεται ότι ίσως ήταν υιός ή θετός υιός του Λάγου ή ετεροθαλής αδελφός του Αλεξάνδρου του Μεγάλου και υιός του Φιλίππου Β' του Μακεδόνα.

Η προσωπικότητα ενός  Μακεδόνος  από  την  Μακεδονική  επαρχία  της  Εορδαίας,  που απέκτησε κοσμοϊστορική σημασία, καθώς είναι ο ιδρυτής της ομώνυμης Δυναστείας των Λαγιδών-Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, που κυριάρχησε στην χώρα για 300 περίπου χρόνια.

 

Ο Πτολεμαίος ο Α΄ και ιδρυτής της ομωνύμου δυναστείας  γεννήθηκε το 367 π.Χ. ή κατ΄άλλους περί το 360.

Η καταγωγή του ήταν από την Αρχαία Εορδαία, όπως και ο ίδιος ο Αρριανός μαρτυρεί: «Εορδαίοι δε Πτολεμαίος ο Λάγου και Αριστόνους ο του Πεισαίου(Ινδική, XVIII, 5)». 

Αν και είναι γνωστός ως ο υιός του Λάγου, η ιστορική έρευνα είναι βέβαιη μόνο για την μητέρα του Αρσινόη, δεδομένου ότι ο Πτολεμαίος συχνά θεωρείται καρπός της Αρσινόης με τον εραστή της βασιλέα Φίλιππο τον Β΄. Εάν ισχύει αυτή η άποψη, ο Πτολεμαίος  είναι  ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στις πηγές απαντά επίσης και αδερφός του ονόματι Μενέλαος(βλ. F. Geyer, RE XV, 1931, 830–831, αρ. 6).

Με τον Αλέξανδρο, διατηρούσε αδερφική φιλία από τα παιδικά του χρόνια. Υπήρξε άτομο του στενού περιβάλλοντός του, κάτι που καταδεικνύεται και από το γεγονός πως το 337/6, διώχθηκε προσωρινά από την Μακεδονική Αυλή, με εντολή του Φιλίππου, για υπόθεση που αφορούσε συνοικέσιο που θα ένωνε τον Μακεδονικό Οίκο με αυτόν της Καρίας και συγκεκριμένα την κόρη του βασιλέα Πιξωδάρου.

Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, τόσο στην Περσία όσο και στην Ινδική. Αντιπροσωπευτικά αναφέρουμε:

1)  Την συμβολή του ως επικεφαλής του Γ΄ Μακεδονικού Σώματος στην νικηφόρα επίθεση κατά των Περσίδων Πυλών τον Δεκέμβριο του 331.

2) Την επιλογή του το Φθινόπωρο του 330 ως ένας εκ των Επτά Σωματοφυλάκων του Αλεξάνδρου στη θέση του Δημητρίου.

3)  Έσωσε τον Αλέξανδρο κατά την Άλωση της πόλεως των Οξυδράκων στην Ινδική χώρα.

Εξ αυτού έλαβε και το προσωνύμιο «Σωτήρ».  

4)  Τραυματίστηκε  σοβαρά κατά την κατάληψη της χώρας των Ωρειτών  (Στράβων, Κικέρων) ή κατ΄ άλλους  (Διόδωρος & Κούρτιος) σε μάχη στην περιοχή του Δέλτα του Ινδού τον Αύγουστο του 325. 

Μαρτυρούνται 4 γάμοι του.

Περί τον Φεβρουάριο του 324, ο ίδιος ο Αλέξανδρος, του πρότεινε να νυμφευθεί την Αρτακάμα, θυγατέρα του Σατράπη της Ελλησπόντιας Φρυγίας Αρτάβαζου. Ο γάμος τελέσθηκε μαζί με άλλους περιώνυμους μικτούς γάμους στα Σούσα, αν και υπάρχουν και αντίθετες γνώμες για το εάν πραγματοποιήθηκε ποτέ αυτό το συνοικέσιο.

Βέβαιος, είναι ο γάμος του με την περιώνυμη Αθηναία Θαΐδα. Εντούτοις χώρισαν αργότερα, με την Θαΐδα να διατηρεί και μετά το χωρισμό τον τίτλο της Βασιλίσσης της Αιγύπτου με έδρα την Μέμφιδα. Από τον γάμο αυτό απέκτησαν τουλάχιστον ένα υιό, τον Λάγο. Ο Λάγος μάλιστα αναδείχθηκε νικητής στο αγώνισμα της ιππικής ξυνωρίδος στα Λύκαια της Αρκαδίας το 308/7 π.Χ.

Ο τρίτος κατά σειρά γάμος του ήταν αυτός με την πριγκίπισσα της Μακεδονίας Ευρυδίκη κόρης του Αντιπάτρου. Τελέσθηκε το φθινόπωρο του 321. Από τον Γάμο αυτό απέκτησε υιό, τον Πτολεμαίο τον «Κεραυνό».

Παρόλα αυτά, σημαντικότερη επιρροή πάνω του άσκησε η τέταρτη γυναίκα του Βερενίκη, κυρία επί των τιμών της Ευρυδίκης. Με την Βερενίκη ο Πτολεμαίος ήρθε σε συζυγία το αργότερο από το 309, οπότε και γεννήθηκε στην Κω ο γιος τους Πτολεμαίος ο «Φιλάδελφος». Από αυτόν το γάμο απέκτησαν επίσης την Αρσινόη και τη Φιλωτέρα.

Παιδί του Πτολεμαίου υπήρξε επίσης ο Μελέαγρος, ο οποίος για βραχύ χρονικό διάστημα ηγήθηκε του Βασιλείου της Μακεδονίας, η Λυσάνδρα, ο Αργαίος και η Πτολεμαΐδα  (το όνομα της οποίας δόθηκε σε μια σειρά από πόλεις που ίδρυσε η Πτολεμαϊκή Δυναστεία),  την οποία ο Πτολεμαίος έδωσε (298 π.Χ.), ούσα ανήλικη, ως σύζυγο στον Δημήτριο τον Πολιορκητή.

Ο Πτολεμαίος το φθινόπωρο του 323 ανέλαβε στη Βαβυλώνα το αξίωμα του Σατράπη της Αιγύπτου, διαδεχόμενος τον Κλεομένη. Το θέρος του 322 προσάρτησε σε αυτήν και την Κυρηναϊκή, ενώ επίσης κατά το τέλος του 320 προσαρτά την Συρία και την Φοινίκη και το 313 την Κύπρο.

Με δική του πρωτοβουλία, κατά το τέλος του 322 κατορθώνει και πετυχαίνει την μετακομιδή του λειψάνου του Αλεξάνδρου αρχικά στην Μέμφιδα. Η κίνησή του αυτή απετέλεσε την αφετηρία μιας σειράς πολέμων μεταξύ των επιγόνων του Αλεξάνδρου.

Περί το 306/5, θα τον ανακηρύξουν οι στρατιώτες του «βασιλέα» και από τότε θα τον συνοδεύει αυτός ο τίτλος.

Το 304 οι Ρόδιοι θα τον ανακηρύξουν Θεό και θα του προσδώσουν  το όνομα «Σωτήρ», επίθετο του Διός.

ΤΟ  ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΟ  ΕΡΓΟ  ΤΟΥ

Υπήρξε  μεγάλος  προστάτης των γραμμάτων, ενώ ίδρυσε, με παρότρυνση του Δημητρίου του Φαληρέα, το Μουσείον της πόλης, όπου στεγάσθηκε η μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, που περιείχε 200.000  τόμους την εποχή του θανάτου του με όλες τις επιστήμες της εποχής και η οποία αρχικά πυρπολήθηκε το 48 π.Χ. από τον ρωμαϊκό στόλο από τον Ιούλιο Καίσαρα που είχε ως συνέπεια τη μετάδοση της φωτιάς στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου και καταστράφηκε ολοσχερώς. Αργότερα ανασυγκροτήθηκε,  αλλά  υπέστη σημαντικές καταστροφές πάλι  στα  χρόνια  του  Διοκλητιανού  και  το 391 μ.Χ. πυρπολήθηκε εκ νέου από  τους  χριστιανούς  επί Θεοδοσίου Α΄.  Το  τελευταίο  χτύπημα  δόθηκε επί Χαλίφη Ομάρ του Β΄.

Ο Πτολεμαίος διακρίθηκε για την ανδρεία του  και  την συνετή πολιτική του.  Μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους από τη Μέμφιδα στην Αλεξάνδρεια, κυρίως για οικονομικούς λόγους, και ίδρυσε την ελληνική πόλη Πτολεμαΐδα στην Άνω Αίγυπτο ως αντίβαρο της αιγυπτιακής πόλης των Θηβών.

Ο Πτολεμαίος επέστρεψε στους Αιγύπτιους ιερείς αγάλματα θεών, έπιπλα και βιβλία που είχαν κλαπεί από τα ιερά από τον Ξέρξη Α'. 

Ο ίδιος έγραψε το βιβλίο «Περί των Πράξεων του Αλεξάνδρου», που δεν σώθηκε αλλά αναφέρεται σε έργο του Αρριανού, την γνωστή βιογραφία του στρατηλάτη «Αλεξάνδρου Ανάβασις». 

Τον Μάρτιο ή κατ΄ άλλους στις 2 Νοεμβρίου του 285 παραδίδει την βασιλεία του στον υιό του Πτολεμαίο Β΄ τον Φιλάδελφο, από την τρίτη σύζυγό του Βερενίκη,  προτιμώντας τον από τον γιο που είχε αποκτήσει από τη δεύτερη σύζυγό του Ευρυδίκη κόρη του Αντιπάτρου, τον γνωστό οργίλο και βίαιο Πτολεμαίο Κεραυνό.

Πέθανε το 283/282.

 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ