Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΣΠΗΛΙΑΣ ΕΟΡΔΑΙΑΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

 

Η ΕΟΡΔΑΙΑ, από τον ακαταπόνητο Γεωπόνο και ερευνητή Σταύρο Π. Καπλάνογλου

 

Βασίλειο της Ελίμειας -Πόλεις και προσωπικότητες (του Σταύρου Π. Καπλάνογλου)

 

 

Ο μακεδονικός τάφος στη Σπηλιά Εορδαίας βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από το ομώνυμο χωριό.
Είναι διθάλαμος, με μνημειακή πρόσοψη δωρικού ρυθμού και ελεύθερο αέτωμα που κρύβει την καμάρα.
Τέσσερις δωρικοί ημικίονες αποτελούν τα εικονικά στηρίγματα του θριγκού, ενώ ανάμεσά τους υπάρχουν ανάγλυφες ασπίδες με γραπτή φυτική διακόσμηση.
Ο μακεδονικός τάφος της Σπηλιάς εντοπίστηκε το 1987, ωστόσο η ανάδειξή του επιτεύχθηκε μόλις φέτος.
Αυτός o τάφος, που εντοπίστηκε κοντά στα άλλα δύο ταφικά μνημεία, βρέθηκε ασύλητος -ένας από τους λίγους ασύλητους που έχουν βρεθεί σε όλη τη Μακεδονία- και περιλάμβανε κτερίσματα, όπως πήλινα αγγεία, και ειδώλια και λίγα μεταλλικά αντικείμενα.

Ο  μακεδονικός  τάφος  στη Σπηλιά Εορδαίας του νομού Κοζάνης, τοποθετείται χρονικά στον 4ο αιώνα π.Χ.

Οι εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου, που ξεκίνησαν το 2008 και ολοκληρώθηκαν πρόσφατα, περιλάμβαναν την τοποθέτηση στεγάστρου, που θα προστατεύει όχι μόνο το μακεδονικό τάφο, αλλά και ένα λαξευτό θαλαμωτό τάφο, που εντοπίστηκε τη χρονιά έναρξης των εργασιών ανάδειξης στη βορειοανατολική γωνία του μακεδονικού.

Επίσης, περιφράχτηκε ο χώρος και διαμορφώθηκαν δρόμος πρόσβασης, που συνδέει τη Σπηλιά με την Πτολεμαΐδα και διάδρομοι κυκλοφορίας των επισκεπτών.

Στήθηκαν ακόμη δύο κιόσκια για την ενημέρωση και την ξεκούραση των επισκεπτών.

Οι εργασίες ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου κόστισαν περίπου 250 χιλιάδες ευρώ και χρηματοδοτήθηκαν από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης.

“Στόχος των εργασιών μας ήταν να δοθούν επιτέλους τα δύο μνημεία στο κοινό”, εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας, Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη.

Η επισκεψιμότητα στον αρχαιολογικό χώρο είναι, ωστόσο, δυνατή μόνο κατά τους θερινούς μήνες, οπότε τοποθετείται από το υπουργείο Πολιτισμού ημερήσιος φύλακας, καθώς και σε ειδικές περιπτώσεις έπειτα από σχετική συνεννόηση με την Εφορεία.

Ο μακεδονικός τάφος στη Σπηλιά Εορδαίας βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από το ομώνυμο χωριό. Είναι διθάλαμος, με μνημειακή πρόσοψη δωρικού ρυθμού και ελεύθερο αέτωμα που κρύβει την καμάρα. Τέσσερις δωρικοί ημικίονες αποτελούν τα εικονικά στηρίγματα του θριγκού. Ανάμεσα στους ημικίονες υπάρχουν ανάγλυφες ασπίδες με γραπτή φυτική διακόσμηση.

Η σύγκρισή του με άλλα μνημεία του είδους οδηγεί στη χρονολόγησή του στον 4ο αιώνα π.Χ., αν και τα κτερίσματά του (πόρπες, μαχαίρια, αγγεία, ειδώλια και νομίσματα) χρονολογούνται από το δεύτερο τέταρτο του 2ου π.Χ. αιώνα ως το τελευταίο τέταρτο του 1ου π.Χ. αιώνα. “Πιθανότατα ο τάφος καθαρίστηκε από τις πρώιμες ταφές και παρέμειναν οι οψιμότερες”, διευκρινίζει η κ. Καραμήτρου- Μεντεσίδη.

Ο μακεδονικός τάφος της Σπηλιάς εντοπίστηκε το 1987, ωστόσο η ανάδειξή του επιτεύχθηκε μόλις φέτος. “Για πολλά χρόνια το μνημείο αυτό, που συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων του είδους σε όλη τη Μακεδονία και έχει μια σπουδαία αρχιτεκτονική μορφή, που τον κάνει συγκρίσιμο ακόμα και με τους τάφους του Φιλίππου και του Πρίγκιπα στη Βεργίνα, έμεινε εκτεθειμένο στις καταστροφικές ανθρώπινες επεμβάσεις”, παραδέχεται η προϊσταμένη της Λ’ ΕΠΚΑ.

“Έπρεπε να είχα υπολογίσει την ελληνική πραγματικότητα και να καλύψω τον τάφο με τύμβο, αλλά δεν το τόλμησα. Δεν γνώριζα, βέβαια, ότι θα περάσουν τόσα χρόνια μέχρι να τοποθετηθεί στέγαστρο”, προσθέτει.

“Όλα αυτά τα χρόνια ο τάφος ήταν πρόχειρα στεγασμένος και άρα εκτεθειμένος “σε καταστροφές, βανδαλισμούς και κλοπές. Σε πολλές περιπτώσεις οι φθορές των αρχαιολογικών μας θησαυρών είναι μη αναστρέψιμες και πολλά μνημεία έχουν καταντήσει ερειπιώνες. Εγώ, πλέον, έχω καταλήξει στην άποψη ότι πρέπει να μην κάνουμε ανασκαφές που δεν μπορούμε να τις ολοκληρώσουμε και να τις αναδείξουμε”, τονίζει η κ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη.

Στην κατεύθυνση αυτή τόλμησε, άλλωστε, η προϊσταμένη της Λ’ ΕΠΚΑ να προστατέψει με… διαφορετικό τρόπο έναν λαξευτό θαλαμωτό τάφο των ελληνιστικών χρόνων, που ήρθε στο φως το 2005.

Ο τάφος αυτός, που εντοπίστηκε κοντά στα άλλα δύο ταφικά μνημεία, βρέθηκε ασύλητος – ένας από τους λίγους ασύλητους που έχουν βρεθεί σε όλη τη Μακεδονία.  

Περιλάμβανε κτερίσματα, όπως πήλινα αγγεία και ειδώλια και λίγα μεταλλικά αντικείμενα.

Όπως αποκαλύπτει η προϊσταμένη, η Εφορεία σφράγισε τον τάφο με μεταλλικό κάλυμμα και τον ξανασκέπασε με χώμα, κρίνοντας ότι ο τάφος θα μπορούσε να αποκαλυφθεί μόνιμα, όταν υπάρξει δυνατότητα ανάδειξης και προστασίας όλων των ταφικών μνημείων του χώρου.

“Ίσως αυτό έπρεπε να είχαμε κάνει και για τους άλλους δύο τάφους, το μακεδονικό και τον δεύτερο λαξευτό, μέχρι να τοποθετηθεί το στέγαστρο”, συμπληρώνει χαρακτηριστικά. 

Γ. Καραμήτρου-Μεντεσίδη, Ν. Χατζηδάκης, «Ο μακεδονικός τάφος Σπηλιάς Εορδαίας. Νέα στοιχεία», Ηχάδιν, Τιμητικός τόμος για τη Στέλλα Δρούγου, επιμ. Μ. Γιανοπούλου, Χρ. Καλλίνη, Αθήνα 2016, 516-546.

ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ  - ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ,  1993

Κοζάνη, Πόλη Ελιμιώτιδος. Αρχαιολογικός Οδηγός,

 Θεσσαλονίκη

 

 

 

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ