ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ENA ΠΡΩΤΟΓΟΝΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ «ΚΥΤΤΑΡΟ». «Θέλουμε να κατανοήσουμε τους θεμελιώδεις κανόνες σχεδιασμού της ζωής». ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΔΡΟΜΟ ΑΚΟΜΗ ΜΠΡΟΣΤΑ ΜΑΣ.
Ο Νίκος Κυρπίδης.
Την παραίτησή του από τη θέση του Επιστημονικού Διευθυντή του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) υπέβαλε ο διακεκριμένος Ελληνοαμερικανός επιστήμονας, Νίκος Κυρπίδης, βιολόγος, ερευνητής, επικεφαλής του Προγράμματος Προκαρυωτικής Γονιδιωματικής στο Joint Genome Institute του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ.
Η παραίτησή του έρχεται μόλις 6 μήνες μετά την τοποθέτησή του στην εν λόγω θέση και συνιστά πλήγμα τόσο στην ουσία όσο και στην εικόνα του πολυδιαφημιζόμενου «brain gain» που επιχειρεί η κυβέρνηση ιδίως στον τομέα των Βιοεπιστημών.
Στο υπόμνημα της παραίτησής του, ο κ. Κυρπίδης επικαλείται κυρίως ως λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση την αδυναμία συνεννόησης με την ηγεσία του ιδρύματος για αλλαγές στις διοικητικές αρμοδιότητες του Επιστημονικού Διευθυντή που είχαν υποδειχθεί από την Επιτροπή Αξιολόγησης του Ιδρύματος, η οποία είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την πορεία του που έχει οδηγήσει σε απόκλιση από τον πρωταγωνιστικό ρόλο που είχε στο παρελθόν.
Ενδεικτικό του γραφειοκρατικού και δύσκαμπτου τρόπου με τον οποίο λειτουργούσε το Ιδρυμα είναι ότι, όπως αναφέρει ο κ. Κυρπίδης στην επιστολή παραίτησής του, η πρώτη συνάντησή του με το ΔΣ του Ιδρύματος πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαρτίου 2024, δηλαδή 5 ολόκληρους μήνες μετά την ανακοίνωση της εκλογής του στο σχετικό ΦΕΚ.
Ο κ. Κυρπίδη ζήτησε να σχολιάσει την απόφασή του αυτή.
«Δυστυχώς, οι άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται σε κύριες θέσεις λήψης αποφάσεων στην Ελλάδα, ή σε σημαντικούς οργανισμούς όπως η Ακαδημία Αθηνών, δεν έχουν αντιληφθεί ότι η Ελλάδα απομακρύνεται από την πορεία της ανάπτυξης και η ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές στη διοικητική οργάνωση, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού των μοντέλων διοίκησης για να διατηρήσει μια ανταγωνιστική θέση στην παγκόσμια σκηνή, γίνεται ολοένα και πιο επείγουσα» μας είπε ο Ελληνοαμερικανός καθηγητής. Και συνέχισε: «Η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται κυρίως μέσω της τεχνολογίας, με τους κλάδους της Βιοτεχνολογίας, της Επιστήμης Δεδομένων και της Τεχνητής Νοημοσύνης να είναι στο επίκεντρο της τεχνολογικής επανάστασης του αιώνα μας. Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη και διαμόρφωση του νέου κόσμου, ειδικά λόγω του γεγονότος ότι αρκετοί Ελληνες της Διασποράς κατέχουν ήδη σημαντικές θέσεις σε αυτή την τεχνολογική επανάσταση. Η πρόκληση για τη χώρα μας είναι, πώς θα αξιοποιήσει τα ‘λαμπρά μυαλά’ της Διασποράς ,και ποια κίνητρα θα προσφέρει για να τους ενθαρρύνει να επιστρέψουν και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πατρίδας τους. Γνωρίζω προσωπικά πολλά από αυτά τα ‘λαμπρά μυαλά’, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν την Ελλάδα από μια παθητική σε μια πρωταγωνιστική θέση στην παγκόσμια σκηνή. Τα κίνητρα προφανώς δεν είναι πρωτίστως μισθολογικά, καθώς οι οικονομικοί περιορισμοί της χώρας μας είναι γνωστοί. Αυτό που απαιτείται είναι η ελευθερία στις κινήσεις και στη λήψη αποφάσεων και εκτέλεσης ιδεών, ώστε να μπορέσουν να συμβάλλουν ενεργά στη μεταμόρφωση της χώρας, απαλλάσσοντάς την από τα εμπόδια των ρουσφετιών, της διαφθοράς και της αναξιοκρατίας που την κρατούν δέσμια σε πρακτικές του παρελθόντος».
Και κατέληξε: «Εάν η Ελλάδα μας δεν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης, θα παραμείνει πίσω από την παγκόσμια εξέλιξη και θα εξακολουθήσει να υπολείπεται, περιοριζόμενη σε ρόλο θεωρητικής εκπαίδευσης ειδικών, οι οποίοι θα προσφέρουν και θα πρωταγωνιστούν στην ανάπτυξη άλλων χωρών αλλά όχι της δίκης τους».
Ο Κωνσταντίνος Δροσάτος
Δροσάτος: O Kυρπίδης δεν ζητούσε εξουσία, ζητούσε ευελιξία
Tην παραίτηση του κ. Κυρπίδη σχολίασαν με δηλώσεις τους δύο άλλοι Ελληνοαμερικανοί επιστήμονες, με λαμπρή πορεία ο καθένας στον τομέα του, ο κ. Κωνσταντίνος Δροσάτος, καθηγητής Φαρμακολογίας και Συστημικής Φυσιολογίας, University of Cincinnati College of Medicine, πρόεδρος του Ινστιτούτου για την Προώθηση της Ερευνας και της Εκπαίδευσης στις Τέχνες, τις Επιστήμες και την Τεχνολογία/ ARISTEiA, και ο κ. Γιώργος Μεντής, καθηγητής Νευρολογίας, Παθολογίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Columbia.
«Στόχος μου δεν είναι να κάνω επίθεση στο Ιδρυμα της Ακαδημίας Αθηνών και στην ίδια την Ακαδημία» λέει αρχικά ο κ. Δροσάτος. «Αυτό που έγινε με τον κ. Κυρπίδη ήταν απλά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Εχοντας γνώση μιας άλλης πραγματικότητας που υπάρχει στο εξωτερικό μας πονάει να βλέπουμε χώρες όπως το Ισραήλ, η Ιρλανδία, ακόμα και η Σλοβενία να προοδεύουν στην επιστήμη, να αξιοποιούν τα αποτελέσματα της επιστήμης για την οικονομία τους και η Ελλάδα ακόμα να συζητάει τα βασικά. Η εκλογή του κ. Κυρπίδη έγινε από μια επιτροπή στην οποία επικεφαλής ήταν ο καθηγητής Γιάννης Αϋφαντής. Μετά την εκλογή του έγινε μια αξιολόγηση των ερευνητικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Στην Επιτροπή Αξιολόγησης του ΙΙΒΕΑΑ συμμετείχε ο καθηγητής Γιώργος Μεντής που διαπίστωσε διοικητικά προβλήματα. Οταν βγήκαν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ζήτησε ο κ. Κυρπίδης να του δώσει η διοίκηση αυτό που πρότεινε η αξιολόγηση, περισσότερη δηλαδή ευελιξία στη διοίκησή του, παραχωρώντας του κάποιες αρμοδιότητες, κάτι που ήταν εύκολο να γίνει σύμφωνα με τον κανονισμό του Ιδρύματος, χρειάζεται μια απλή απόφαση του ΔΣ. Ομως το ΔΣ θα είχε τον έλεγχο του προϋπολογισμού, άρα θα ήλεγχε τις επιλογές του και ταυτόχρονα θα είχε και τον έλεγχο της μακροχρόνιας στρατηγικής του Ιδρύματος. Υπήρχε όμως σθεναρή αντίσταση σε αυτό. Διαβάζοντας μάλιστα την επιστολή παραίτησης διαπίστωσα ότι υπήρχε και υποτιμητική στάση απέναντί του. Ο κ. Κυρπίδης είναι ένας επιστήμονας παγκοσμίου βεληνεκούς που ο ίδιος αποφάσισε να γυρίσει στην Ελλάδα. Πιστεύαμε ότι επειδή εξελέγη σε αυτή τη θέση κάτι αλλάζει στην Ελλάδα. Με την παραίτησή του διαπιστώσαμε ότι δεν αλλάζει τίποτα, δυστυχώς δηλαδή έχουμε μία από τα ίδια. Πώς θα αλλάξει η Ελλάδα αν οι άνθρωποι που μπορούν να αλλάξουν την Ελλάδα δεν έχουν τη δύναμη να το κάνουν αυτό; Ο Κυρπίδης δεν ζητούσε εξουσία, ζητούσε ευελιξία».
Στο ερώτημα τι «πρέπει να γίνει επιτέλους για να αλλάξει η κατάσταση;» ο Ελληνοαμερικανός επιστήμονας είναι ξεκάθαρος: «Στην Ελλάδα υπάρχει το Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) του οποίου ο πρόεδρος είναι ο Σπύρος Αρταβάνης-Τσάκωνας από το Χάρβαρντ. Αυτό το όργανο έχει μέσα επιστήμονες εξαιρετικού βεληνεκούς. Ας τους ακούσει και ο Υπουργός και ο Πρωθυπουργός. Το Οργανο αυτό μιλάει εδώ και χρόνια για τη δημιουργία ενός ενιαίου χώρου έρευνας στην Ελλάδα. Δυστυχώς, από ό,τι φαίνεται οι υπουργοί δεν μπορούν να διαχειριστούν την κατάσταση. Ισως έχει έρθει η ώρα να πάρει ο ίδιος ο Πρωθυπουργός αποφάσεις. Και εδώ κάνω μια πρόταση: στο εξωτερικό υπάρχουν Ελληνες επιστήμονες που είναι μέλη εθνικών ακαδημιών διαφόρων χωρών. Ας τους καλέσουν αυτούς τους επιστήμονες να έχουν μια συνάντηση με τον Πρωθυπουργό και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ας τους ακούσουν να τους πουν τι χρειάζεται για να φτιάξει η έρευνα στην Ελλάδα».
Ο Γιώργος Μεντής
Γιώργος Μεντής: Απογοητευτήκαμε πολύ
Mίλησε για την παραίτηση Κυρπίδη και ο Ελληνοαμερικανός επιστήμονας, Γιώργος Μεντής, καθηγητής Νευρολογίας, Παθολογίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, ο οποίος μετείχε στην αξιολόγηση του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών, όπως ανέφερε και προηγουμένως ο κ. Δροσάτος. «Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι υπήρχαν στο Ιδρυμα σοβαρά διοικητικά προβλήματα, δηλαδή προβλήματα που δημιουργούν κωλύματα στην επιστημονική παραγωγικότητα του ιδρύματος. Είχαμε χαρεί που ο Κυρπίδης εκλέχτηκε διευθυντής του Ιδρύματος, πιστεύαμε ότι θα έφερνε έναν άλλο αέρα, θα έφερνε την εμπειρία του, τον ενθουσιασμό του. Απογοητευτήκαμε πολύ από την εξέλιξη αυτή».
Στο ερώτημα τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση και να μην υπάρχουν τέτοια φαινόμενα στο μέλλον, ο κ. Μεντής απαντάει: «Αν δεν υπάρχει πολιτική βούληση δεν γίνεται τίποτα».
Ο Σταμάτης Κριμιζής
Μνήμες από την περίπτωση Σταμάτη Κριμιζή
Η υπόθεση του κ. Κυρπίδη φέρνει στο μυαλό μια άλλη ανάλογη περίπτωση, αυτή του κ. Σταμάτη Κριμιζή που πριν από έξι ακριβώς χρόνια, τον Απρίλιο του 2018, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είχε υποβάλει την παραίτησή του από τη θέση του προέδρου του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού.
Ο κ. Κριμιζής, στη μακροσκελή επιστολή παραίτησής του, μιλούσε για υπουργικές αποφάσεις που «πρακτικά ακύρωσαν τον λόγο ύπαρξης του ΕΛΔΟ, καθιστώντας τον μια μη αξιόπιστη γραφειοκρατική δομή που θα μπορούσε να γίνει υποχείριο οποιουδήποτε πολιτικού προϊστάμενου».
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Ἡ μουσικὴ σημειογραφία τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς –παρασημαντική, ὅπως ὠνομαζόταν– περιλάμβανε ὡς μουσικὰ φθογγόσημα τὰ γράμματα τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἀλφαβήτου καὶ τὰ σημεῖα στίξεως ὀρθά, πλάγια, ἀνεστραμμένα, ὑπερφορτωμένα. Οἱ βυζαντινοὶ ἐγκατέλειψαν τὴν ἑλληνικὴ μουσικὴ γραφὴ μεταξὺ 4ου καὶ 7ου αἰ. μ.Χ., πλὴν ὅμως δὲν κατάφεραν νὰ ξεφύγουν ποτὲ ἀπὸ τὰ προσῳδιακὰ σύμβολα-τόνους, ποὺ ὁ Ἀριστοφάνης ὁ Βυζάντιος (2ος αἰ. μ.Χ.) εἶχε ἀρχικὰ ἀντιγράψει καὶ εἰσαγάγει, τὴν δὲ μετάλλαξη τῆς μουσικῆς τους γραφῆς, ἡ ὁποία καὶ
ΑπάντησηΔιαγραφήαὐτὴ ἦταν ἑλληνικὴ καὶ στηριζόταν στὴ λογικὴ τῶν τόνων, ἀποστρόφων, παύσεων, μακρῶν, βραχέων κ.τ.λ., ἀφοῦ προερχόταν ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες συγγραφεῖς τῆς Ἑλληνιστικῆς περιόδου, τὴν ὠνόμασαν ἐκ τῶν ὑστέρων δῆθεν βυζαντινὴ παρασημαντική, οὕτως ὥστε νὰ πηγαίνῃ τὸ μυαλό μας σὲ ὑποτιθέμενη χριστιανικὴ πρωτότυπη δημιουργία.
Στὴν προ-κλασικὴ καὶ κλασικὴ μουσικὲς χρησιμοποιοῦνταν ἡ μείζων καὶ ἡ
ἐλάσσων κλίμακες, οἱ ὁποῖες ἦταν ἡ ἀρχαία λυδικὴ καὶ ἡ αἰολικὴ (ὑποδώριος). Οἱ κλίμακες τῆς μουσικῆς τζὰζ εἶναι στὴ συντριπτική τους πλειοψηφία κλίμακες τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς. Χρησιμοποιοῦνται ἡ ἰωνική, ἡ δωρική, ἡ φρυγικὴ κ.ἄ. καὶ συνδυασμοὶ αὐτῶν. Ἡ μουσικὴ μπλοὺζ χρησιμοποιεῖ τὴν κλίμακα λὰ-ντὸ-ντὸ#-ρὲ-ρὲ#-μὶ-φὰ#-σὸλ-λά, ἡ ὁποία εἶναι συνδυασμὸς τῆς ἀρχαίας πεντατονικῆς μὲ τὴ χρωματικὴ καὶ τὴν φρυγική. Χαρακτηριστικὰ εἶναι τὰ τέταρτα καὶ ὄγδοα τόνου, ποὺ ἔχουν προέλευση ἀπὸ τὸ ἀρχαῖο ἐναρμόνιο γένος. Ἡ ρὸκ καὶ ἡ χὰρντ ρὸκ μουσικὲς χρησιμοποιοῦν συγχορδίες τετάρτης καὶ πέμπτης, ὅπως καὶ ἡ πεν-
τάτονος ἐλάσσων ἀρχαία κλῖμαξ. Ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἐποχὴ καὶ μέχρι τὶς μέρες μας ὄχι μόνον δὲν ἀνακαλύφθηκαν καὶ δὲν χρησιμοποιήθηκαν ἄλλες κλίμακες, ἀλλὰ ἐγκαταλείφθηκαν πολλὲς ἀπὸ αὐτές. ∆ὲν ὑπάρχει δημοτικὴ μουσικὴ ἄλλου λαοῦ, ποὺ νὰ περιέχῃ τόσες ποικιλίες κλιμάκων, τρόπων, πολυπλοκότητα μέτρων καὶ ρυθμῶν, χρωμάτων ἤχου, πλούσια ποικιλία μελῳδιῶν καὶ τονισμῶν, ὅσο ἡ ἑλληνικὴ (νησιώτικα, ἠπειρωτικά, θρακιώτικα κ.τ.λ.). Ἐπηρεασμοὶ καὶ κατάλοιπα τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς ἀνιχνεύονται στὴν Ἰνδία, Ἰνδονησία, Κίνα, Ἰαπωνία
(πεντατονικὲς κλίμακες) ὅσο καὶ στὴν Περσία, Χερσόνησο Αἵμου, Καύκασο, Ἀφγανιστάν, Σικελία, Ἰρλανδία, Σκωτία (γκάιντα-ἄσκαυλος) κ.ἄ.
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἐξύψωσαν τὴ Μουσικὴ σὲ ἐλεύθερη τέχνη καὶ τὴν θεωροῦσαν ὡς ἕνα ἐκ τῶν μεγαλυτέρων πνευματικῶν ἀγαθῶν. Τὸ πλῆθος τῶν μουσικῶν, τῶν ραψῳδῶν, τῶν ὀργανοπαικτῶν, τῶν τραγῳδῶν, τῶν θεωρητικῶν, τῶν φιλοσόφων κ.λ.π., ποὺ μᾶς ἄφησαν πλήρη ἢ ἀκρωτηριασμένα ἔργα, ἀποδεικνύει τὴν ὑψηλότατη στάθμη τοῦ πολιτιστικοῦ ἑλληνικοῦ ἐπιπέδου.
Ὅταν ἕνας διευθυντὴς ὀρχήστρας ἀποφασίσῃ νὰ ἐκτελέσῃ κάποιο «κλασικό»
μουσικὸ ἔργο, παρ’ ὅλο ποὺ διαθέτει μουσικούς, οἱ ὁποῖοι ἐκτελοῦν μὲ τὴν πρώτη ἀνάγνωση (prima vista), ὡστόσο πραγματοποιεῖ πάμπολλες πρόβες. Ὁ λόγος εἶναι, ὅτι εἶναι ἀπαραίτητο νὰ τοὺς διδάξῃ διὰ τοῦ στόματος σὲ κάθε κατηγορία ὀργάνων αὐτά, τὰ ὁποῖα δὲν δύνανται νὰ καταγραφοῦν διὰ τῆς ὁποιασδήποτε μουσικῆς σημειογραφίας. Γιὰ τοὺς λόγους αὐτοὺς κάθε ἐκτέλεση ἀρχαίων ἑλληνικῶν μουσικῶν ἔργων, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν διαθέτουμε καμμία ἀκουστικὴ μαρτυρία παρὰ μόνον γραπτή, εἶναι αὐθαίρετη, ἄσχετη μὲ τὴν πραγματικότητα καὶ ἄδικη ἀπέναντι στὸ θέμα της. Ὅλες οἱ ἀπόπειρες συγχρόνων Ἑλλήνων νὰ παρουσιάσουν ἀρχαία Ἑλληνικὴ Μουσική, οἱ ὁποῖες κυκλοφόρησαν σὲ δίσκους, παρουσιάζουν ἀποτέλεσμα «ἄχρωμο, ἄοσμο καὶ ἄγευστο», ἀναγνωρίσιμο ἀκόμη κι ἀπὸ τὸν ὁποιονδήποτε μὴ εἰδικό.
Κληρονόμος τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς δὲν εἶναι ἡ μονότονη βυζαντινὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσική, ἀλλὰ τὸ μὲ πλῆθος ρυθμῶν κι ὀργάνων δημοτικὸ τραγούδι. Ὅση σχέση ἔχει τὸ «ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου» τοῦ Ἰουδαιοχριστιανισμοῦ μὲ τὸ «ἀρχὴ βλακείας φόβος θεοῦ» τοῦ Ἐπίκουρου, τόση σχέση ἔχει κι ἡ βυζαντινὴ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ μὲ τὴν ἀρχαιοελληνική.
Οἱ ρίζες τοῦ συνόλου τῆς χριστιανικῆς παράδοσης –κι ὄχι μόνον τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς– στὴν Ἰουδαία πρέπει νὰ ἀναζητηθοῦν κι ὄχι στὴν Ἑλλάδα.
Μετὰ τιμῆς
Νεφέλη ∆ιακογιάννη
Καθηγήτρια Μουσικῆς
Ζ.Π.