ΟΙ ΡΩΜΙΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΤΟΥ 1974 ΚΑΙ ΟΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΜΜΙΑΝΟΣ ΜΑΡΚΕΛΛΙΝΟΣ ΚΑΙ Η ΣΚΥΘΟΠΟΛΙΣ.
Έτσι περιγράφει ο Έλληνας ιστορικός Αμμιανός Μαρκελλίνος τον καταστροφικό σεισμό της Κρήτης και το τσουνάμι που επακολούθησε τον Ιούλιο του 365 μ.Χ. Ο σεισμός αυτός, εξαιτίας του οποίου ισοπεδώθηκαν οι περισσότερες πόλεις της Κρήτης και το νησί ανυψώθηκε από τα δυτικά έως και 9 μέτρα, θεωρείται ακόμα και σήμερα ο ισχυρότερος που έχει συμβεί ποτέ στη Μεσόγειο. Το τσουνάμι του προκάλεσε καταστροφές σε πολλές παραλιακές πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου και μάλιστα θεωρείται ότι κατέστρεψε τον φάρο της Αλεξάνδρειας.
Ο μεγαλύτερος σεισμός της Μεσογείου ο οποίος συνοδεύτηκε από το επίσης μεγαλύτερο γνωστό
θαλάσσιο κύμα «τσουνάμι» καταγράφηκε, τον Ιούλιο του
365 μ.Χ. στην Κρήτη και είχε συνέπειες σε όλη την περιοχή. Ο
Θεοφάνης περιγράφει ότι «το θαλάσσιο κύμα υπερέβη τις υψηλές οικοδομές και τα
τείχη, έριξε πλοία στις αυλές της Αλεξάνδρειας ενώ στην Αδριατική τα καράβια
ακούμπησαν τον πυθμένα». Μόνον στην Αλεξάνδρεια πνίγηκαν 50.000 άνθρωποι.
Από τον μεγάλο σεισμό ανυψώθηκε κατά 10 μέτρα η Φαλάσαρνα,
κατά περίπου 4 μέτρα τα Χανιά και ένα περίπου μέτρο το Ηράκλειο. Διαπιστώθηκε
ότι η ολίσθηση ήταν μεγαλύτερη στο ΝΑ τμήμα του ρήγματος και μικρότερη στο ΒΔ
(προς Πελοπόννησο) ενώ στα Αντικύθηρα η ανύψωση ήταν στα 2,7 μέτρα. Η ανύψωση
αυτή φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά στο αρχαίο λιμάνι της Φαλάσαρνας. Μετά το
σεισμό η Φαλάσαρνα φαίνεται να εγκαταλείπεται οριστικά. Στο Μεσαίωνα η θέση της
είναι άγνωστη και μόλις το 1837 ο Άγγλος περιηγητής R. Pashley αναγνώρισε και
ταύτισε τα ερείπιά της, όχι όμως και το λιμάνι που βρισκόταν πλέον 100 μέτρα
μακριά.
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Ο σεισμός
στην Κρήτη το 365 μ.Χ. έλαβε χώρα κατά την ανατολή του Ηλίου τις 21
Ιουλίου 365 με
επίκεντρο κοντά στις ακτές της δυτικής Κρήτης.
Ο σεισμός υπολογίζεται
ότι είχε μέγεθος μεγαλύτερο από 8 ρίχτερ στην κλίμακα
Ρίχτερ, υπολογίζεται μεταξύ 8,3 και 8,7 ρίχτερ, γεγονός που τον
κατατάσσει ως τον ισχυρότερο σεισμό που έχει καταγραφεί στην Μεσόγειο. Ο
σεισμός προκάλεσε εκτεταμένες καταστροφές στην κεντρική και νότια Ελλάδα,
στην Λιβύη,
στην Μικρά
Ασία και την Αίγυπτο.
Σχεδόν όλες οι πόλεις της Κρήτης καταστράφηκαν από το σεισμό. Το σεισμό
ακολούθησε ένα τσουνάμι που
προξένησε καταστροφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στο Δέλτα
του Νείλου και την Αλεξάνδρεια,
όπου σκότωσε χιλιάδες και έφτασε σχεδόν 3 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα. Επίσης
προκάλεσε την ανύψωση της δυτικής Κρήτης μέχρι και 9 μέτρα. Ο σεισμός είχε
μεγάλο αντίτυπο στους ανθρώπους στο τέλος της αρχαιότητας και αναφέρεται από
μεγάλο αριθμό έργων διαφόρων συγγραφέων.
Γράφημα της ανύψωσης που
προκάλεσε ο σεισμός στη δυτική Κρήτη
Ο σεισμός
Η Ελλάδα είναι μια ιδιαίτερα σεισμογενής
χώρα, καθώς βρίσκεται σε μία σύνθετη τεκτονική ζώνη, ανάμεσα στην Αφρικανική,
στην Ευρασιατική και
στην τεκτονική πλάκα της Ανατολίας,
ενώ μέρος της νότιας Ελλάδας βρίσκεται στην πλάκα του Αιγαίου. Η πλάκα της
Ανατολίας σπρώχνει την πλάκα του Αιγαίου προς τα νοτιοδυτικά με ταχύτητα 3
εκατοστών το χρόνο ως προς την Ευρασιατική πλάκα, ενώ η Αφρικανική πλάκα
βυθίζεται κάτω από την πλάκα του Αιγαίου με ρυθμό 4 εκατοστών το χρόνο στην
Ελληνική Τάφρο, νότιας της Κρήτης.[1]. Το σύνολο
σχεδόν του ελλαδικού χώρου υπόκειται σε εφελκυστικές τάσεις. Ο σεισμός του 365
έλαβε χώρα στο δυτικό τμήμα της ελληνικής τάφρου.
Αν ο σεισμός ήταν αποτέλεσμα της βύθισης
της πλάκας της Αφρικής κάτω από την πλάκα του Αιγαίου, τότε οφείλεται σε ένα
ρήγμα μήκους 160 χιλιομέτρων το οποίο ολίσθησε κατά μέσο όρο περίπου 9 μέτρα.
Ένας τέτοιος σεισμός δεν έχει επαναληφθεί από τότε πιθανόν επειδή οι δύο πλάκες
είναι σε μεγάλο βαθμό αποσυζευγμένες και η σχετική τους κίνηση γίνεται χωρίς
την πρόκληση σεισμών στο 90% της έκτασής τους σύμφωνα με στοιχεία των
τελευταίων 100 ετών.[2] Σύμφωνα
με μια άλλη άποψη, το σεισμογόνο ρήγμα του σεισμού του 365 είναι ένα ρήγμα
μήκους 100 χιλιόμετρων ανάμεσα στην Ελληνική Τάφρο και τις ακτές της Κρήτης, το
οποίο ολίσθησε περίπου 20 μέτρα σχεδόν σε όλο του το μήκος. Υπολογίζεται ότι
στο ρήγμα συσσωρεύεται αρκετή τάση για να δημιουργήσει ένα τέτοιο σεισμό
περίπου κάθε 5.000 χρόνια, [3] αν
και κανένα άλλο γεγονός συγκρίσιμης σφοδρότητας δεν έλαβε χώρα στην ανατολική
Μεσόγειο τα τελευταία 14.000 χρόνια, υποδηλώνοντας πως ο συγκεκριμένος σεισμός
ήταν ασυνήθιστα σφοδρός. [4] Τέτοια
ρήγματα υπάρχουν και σε άλλα σημεία της ζώνης καταβύθισης, ένα τέτοιο ρήγμα
θεωρείται ότι προκάλεσε το μεγάλο σεισμό του 1303, ο οποίος προξένησε επίσης
ένα μεγάλο τσουνάμι.
Το τσουνάμι
Ο σεισμός προκάλεσε τσουνάμι το οποίο
προξένησε πολλές καταστροφές σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, ιδίως στην Κρήτη
και το δέλτα του Νείλου. Στην νοτιοδυτική Κρήτη τα κύματα από το σεισμό
υπολογίζεται ότι είχαν ύψος 12 μέτρων.[5] Το
ύψος των κυμάτων ήταν μεγάλο και στο δέλτα του Νείλου, όπου υπολογίζεται ότι
στην Αλεξάνδρεια έφτασε τα 9,5 μέτρα, ενώ σε γειτονικές πόλεις 7,1, 4,9 και 2
μέτρα. Στην Αλεξάνδρεια τα νερά αρχικά υποχώρησαν και έτσι κάτοικοι της πόλης
πήγαν να μαζέψουν ψάρια και άλλα ζώα εκεί όπου πριν ήταν η θάλασσα. Τα νερά
επέστρεψαν με τόσο μεγάλη ορμή ώστε μετέφεραν μεγάλα πλοία στις οροφές σπιτιών,
ενώ άλλα πλοία βρέθηκαν σχεδόν τρία χιλιόμετρα στην ενδοχώρα. Ο Αμμιανός
Μαρκελλίνος υπολόγισε πως περίπου 10.000 άνθρωποι πέθαναν μόνο
στην Αλεξάνδρεια. Αναλυτικά ο Μαρκελλίνος αναφέρει:
Tρομερή καταστροφή
ξέσπασε ξαφνικά σ΄ολόκληρο τον (τότε γνωστό) κόσμο, παρόμοια της οποίας δεν
βρίσκει κανείς πουθενά, ούτε στους θρύλους ούτε στα αληθινά ιστορικά γεγονότα.
Λίγο μετά το πρώτο φως της αυγής, αφού προηγήθηκαν βροντές και αστραπές,
ολόκληρη η Γη συνταράχθηκε. Η θάλασσα αποσύρθηκε και τα νερά της τραβήχτηκαν σε
τέτοια έκταση ώστε ο βυθός της αποκαλύφθηκε. Μπορούσε, έτσι, κανείς να δει
χωμένα βαθιά στη λάσπη πολλά θαλάσσια όντα και πολλές οροσειρές και κοιλάδες
που, ενώ ήταν πάντοτε σκεπασμένες με νερό, έγιναν ορατές καθώς έπεφταν πάνω
τους για πρώτη φορά οι ακτίνες του ήλιου. Πολλά πλοία εξώκειλαν και πολλοί
άνθρωποι περιπλανώνταν στα λίγα νερά που έμειναν μαζεύοντας ψάρια και άλλα
θαλάσσια όντα, αλλά τα θαλάσσια κύματα επανήλθαν υπερυψωμένα και όρμησαν πάνω
στα αβαθή νερά, στα νησιά και σε εκτεταμένες στεριές ισοπεδώνοντας πολλά κτίρια
ή οτιδήποτε συναντούσαν στο δρόμο τους. Τεράστιες ποσότητες νερού φόνευσαν,
κατά την επιστροφή τους, πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Όταν η μανία των νερών
κόπασε, φάνηκαν μερικά κατεστραμμένα πλοία και πτώματα ναυαγών. Μερικά μεγάλα
πλοία είχαν εκσφενδονιστεί από το κύμα στις στέγες σπιτιών, όπως συνέβη στην
Αλεξάνδρεια, και άλλα σε απόσταση μέχρι δύο μίλια μέσα στην ξηρά.
Η καταστροφή που προκλήθηκε στην Αλεξάνδρεια ήταν
τέτοια, ώστε η ημερομηνία του σεισμού αναφερόταν μέχρι τα τέλη του 6-ου αιώνα
ως η «ημέρα του τρόμου».[6]
Δείτε επίσης]
Παραπομπές]
1. ↑ USGS (29 Μαρτίου 2010). «Tectonic Summary of
Greece». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2014.
Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2010.
2. ↑ Eleftheria E.
Papadimitriou, Vassilios G. Karakostas (Ιούνιος 2008). «Rupture model of the
great AD 365 Crete earthquake in the southwestern part of the Hellenic Arc». Acta Geophysica 56 (2): 293-312. doi:10.2478/s11600-008-0001-6.
3. ↑ Beth Shaw
(2012). «The AD 365
Earthquake: Large Tsunamigenic Earthquakes in the Hellenic Trench». Active tectonics of the Hellenic subduction
zone Springer Theses: 7-28. doi:10.1007/978-3-642-20804-1_2.
4. ↑ Alina Polonia,
Enrico Bonatti, Angelo Camerlenghi, Renata Giulia Lucchi, Giuliana Panieri
& Luca Gasperini (2013). «Mediterranean
megaturbidite triggered by the AD 365 Crete earthquake and tsunami». Scientific Reports. doi:10.1038/srep01285.
5. ↑ Κοκολάκης Μανώλης (2011-04-05). «Σενάριο για τσουνάμι στην Κρήτη». Το Έθνος.
Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-05-07. Ανακτήθηκε
στις 2013-07-02.
6. ↑ Amr Z. Hamouda (Αύγουστος 2010). «A
reanalysis of the AD 365 tsunami impact along the Egyptian Mediterranean
coast». Acta Geophysica 58 (4): 687-704. doi:10.2478/s11600-009-0032-7.
Πρόσφατη μελέτη Ελβετών, Γερμανών και Αμερικανών επιστημόνων που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Γεωφυσικής τοποθετεί το επίκεντρο του σεισμού δυτικά της Γαύδου, στο σημείο βύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από το φλοιό του Αιγαίου, ενώ άλλες εκτιμήσεις Ελλήνων γεωλόγων τοποθετούν το ρήγμα του καταστροφικού σεισμού από το ρήγμα της Φαλάσαρνας έως τη ρηξιγενή ζώνη των Σφακίων, που θα μπορούσε να έχει δώσει τέτοια μεγέθη σεισμών.
Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, το σεισμογόνο ρήγμα του σεισμού του 365 μ.Χ είναι ένα ρήγμα μήκους 100 χιλιόμετρων ανάμεσα στην Ελληνική Τάφρο και τις ακτές της Κρήτης, το οποίο ολίσθησε περίπου 20 μέτρα σχεδόν σε όλο του το μήκος. Υπολογίζεται ότι στο ρήγμα συσσωρεύεται αρκετή τάση για να δημιουργήσει ένα τέτοιο σεισμό περίπου κάθε 5.000 χρόνια, αν και κανένα άλλο γεγονός συγκρίσιμης σφοδρότητας δεν έλαβε χώρα στην ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 14.000 χρόνια, υποδηλώνοντας πως ο συγκεκριμένος σεισμός ήταν ασυνήθιστα σφοδρός.
«Η επικρατούσα άποψη είναι ότι το επίκεντρο του σεισμού αυτού βρισκόταν δυτικά της Γαύδου, στο σημείο βύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από το φλοιό του Αιγαίου», εξηγεί ο Χαράλαμπος Φασούλας, γεωλόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο μόνος Ελληνας που συμμετέχει στη διεθνή επιστημονική ομάδα. «Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανύψωση των νοτιοδυτικών ακτών της Κρήτης, από τα Φαλάσαρνα και τον Μπάλο έως και την Αγία Ρουμέλη και τον Πλακιά. Ομως υπάρχουν διάφορα σημεία που δεν συμφωνούν με αυτή την ερμηνεία για τη γένεση του σεισμού. Για παράδειγμα, στις γεωφυσικές μελέτες ή στις σεισμικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην περιοχή, δεν έχει χαρτογραφηθεί σε εκείνο το σημείο ένα τόσο μεγάλο ρήγμα, που να δικαιολογεί σεισμό άνω των 8 Ρίχτερ. Αντίθετα υπάρχει μια τεράστια ζώνη ενεργών ρηγμάτων, από το ρήγμα της Φαλάσαρνας έως τη ρηξιγενή ζώνη των Σφακίων, που θα μπορούσε να έχει δώσει τέτοια μεγέθη σεισμών».
Η διεθνής επιστημονική ομάδα, η οποία έχει παρουσία στην Κρήτη μέσω διαδοχικών ερευνητικών προγραμμάτων και διδακτορικών μελετών την τελευταία 20ετία, προσέγγισε την υπόθεση με έναν νέο τρόπο. Η ομάδα υπό τον καθηγητή Ρίτσαρντ Οττ, από το Γερμανικό Κέντρο για τη Γεωεπιστημονική Ερευνα (German Centre for Geoscience Research) συνέλεξε και χρονολόγησε με άνθρακα απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών (όπως κοράλλια και γαστερόποδα) από οκτώ διαφορετικές θέσεις στη νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης, ενώ στα Φαλάσαρνα, την Παλαιόχωρα και τη Χώρα Σφακίων πραγματοποίησε επιπλέον εγκάρσιες δειγματοληψίες ιζημάτων. Παράλληλα, δημιούργησε δύο νέα μοντέλα για να προσομοιώσει την ανύψωση που θα μπορούσε να έχει προκαλέσει στην Κρήτη ένας σεισμός όχι από την ελληνική τάφρο, αλλά από τα ενεργά ρήγματα Φαλάσαρνας – Σφακίων και το είδος του τσουνάμι που θα δημιουργούνταν από αυτά.
«Καταλήξαμε σε μια νέα υπόθεση. Κατ’ αρχήν, ότι ο σεισμός του 365 μ.Χ. δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο θεωρείται, αλλά ότι δεν ξεπέρασε τα 8 Ρίχτερ. Επιπλέον, ότι η ανύψωση των εδαφών της Δυτικής Κρήτης δεν έγινε με μιας, με τον σεισμό του 365 μ.Χ., αλλά σταδιακά, με μια σειρά ισχυρών σεισμών που προηγήθηκαν τους προηγούμενους αιώνες», λέει ο κ. Φασούλας. «Οσο για το τσουνάμι, η γένεσή του από έναν σεισμό στη ζώνη των ενεργών ρηγμάτων Φαλάσαρνας – Σφακίων ταιριάζει καλύτερα με τις ιστορικές περιγραφές. Αν είχε προκληθεί από τη βύθιση της αφρικανικής πλάκας, στην Αλεξάνδρεια θα είχε γίνει μια πολύ μικρή απόσυρση της θάλασσας και μετά η επιστροφή της με πολύ μεγάλα κύματα, όπως είδαμε πριν από λίγα χρόνια με το τσουνάμι στην Ινδονησία. Αντίθετα ένα τσουνάμι από τα ρήγματα της περιοχής θα προκαλούσε πρώτα πολύ μεγάλη απόσυρση της θάλασσας και μετά διαδοχικά κύματα, όπως περιγράφει ο Αμμιανός Μαρκελλίνος ότι συνέβη».
Σεισμικός κίνδυνος
Η αξία της συγκεκριμένης επιστημονικής έρευνας, πάντως, δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το μέλλον. «Αν μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε τον μηχανισμό που προκάλεσε τις ανυψώσεις του εδάφους, αυτό θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε και τους ρυθμούς που επαναλαμβάνονται τέτοια ακραία γεγονότα και ποια ρήγματα συνδέονται με αυτά. Επομένως, θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε καλύτερα τον σεισμικό κίνδυνο που διατρέχει η Κρήτη και βέβαια όλη η Ανατολική Μεσόγειος», καταλήγει ο κ. Φασούλας.
ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου