ΤΑΞΙΑΡΧΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ: "ΔΕΝ ΝΙΚΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. ΠΡΟΔΟΘΗΚΑΜΕ".

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ

 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΜΕΤΑΠΑΙΔΕΙΑ  (METAPEDIA),  λήμμα:  Σταυρουλόπουλος

Ο Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος,  αξιωματικός του Πεζικού στον Ελληνικό στρατό, άσκησε καθήκοντα Υποδιοικητού και τελευταίου Στρατοπεδάρχη στην Ελληνική Δύναμη Κύπρου [ΕΛ.ΔΥ.Κ.] τον Αύγουστο του 1974 στη διάρκεια της Τουρκικής εισβολής στο νησί. Γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1925 στο χωριό Ψαθόπυργος του νομού Αχαΐας και απεβίωσε στον ύπνο του τα ξημερώματα της Κυριακής 11 Ιουνίου 2017 από ανακοπή καρδιάς στην Ραφήνα Αττικής, όπου κατοικούσε.   Τάφηκε στο κοιμητήριο  στη Ραφήνα.

 
  

Κατάγονταν από οικογένεια με στρατιωτική παράδοση και πατέρας του ήταν ο Δημήτριος Σταυρουλόπουλος. Ο Παναγιώτης το 1942 διέκοψε την παρακολούθηση των μαθημάτων του Γυμνασίου και εντάχθηκε στις γραμμές της Εθνικής Αντιστάσεως. Κατατάχθηκε στο λόχο του Θ.Δεδούση του 5/42 Συντάγματος του Εθνομάρτυρα Συνταγματάρχη Δημητρίου Ψαρρού, ο οποίος δολοφονήθηκε άνανδρα από κομμουνιστές συμμορίτες, ενώ ο Σταυρουλόπουλος διασώθηκε καθώς την ημέρα της επιθέσεως των συμμοριτών εναντίον του Συντάγματος απουσιάζε στην Πάτρα για υπόθεση της μονάδος του. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος από τις δυνάμεις του Άξονα εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε το 1949 (Τάξις 1949Α') και στη συνέχεια συμμετείχε στις τελευταίες επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού κατά τον Συμμοριτοπόλεμο υπηρετώντας στη Φλώρινα, αρχικά ως Διμοιρίτης και στη συνέχεια ως Διοικητής Λόχου. Τραυματίσθηκε δύο φορές και παρασημοφορήθηκε για τη δράση και τον ηρωισμό του στην προάσπιση φυλακίου του Εθνικού Στρατού. Το καλοκαίρι του 1961 μετατέθηκε στην Κύπρο όπου υπηρέτησε ως Διοικητής Λόχου Τυφεκιοφόρων και στη συνέχεια ως Διοικητής Λόχου Βαρέων Όπλων, μέχρι το καλοκαίρι του 1963 όταν επέστρεψε με μετάθεση την Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1967 με το βαθμό του Ταγματάρχη αποφοίτησε από την Ανωτέρα Σχολή Πολέμου, ενώ στις αρχές του 1974 υπηρετούσε στο 2ο Επιτελικό Γραφείο του Αρχηγείου Στρατού με τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.
Εισβολή των  τούρκων  στην Κύπρο
Τον Ιούλιο του 1974 έκανε χρήση της κανονικής του άδειας όταν ειδοποιήθηκε ότι αυτή ανακλήθηκε και έπρεπε να συνοδεύσει τους νέους στρατιώτες που θα αντικαθιστούσαν την προηγούμενη σειρά της ΕΛ.ΔΥ.Κ. [Ελληνική Δύναμη Κύπρου]. Η αναχώρηση ήταν προγραμματισμένη για τις 12 Ιουλίου με κατεύθυνση το λιμάνι της Αμμοχώστου στην Κύπρο. Η αναχώρηση καθυστέρησε για 24 ώρες και τελικά το πλοίο «Λέσβος» απέπλευσε από τις Κεχριές στις 10 το βράδυ της 13ης Ιουλίου. Στις 15 Ιουλίου, ενώ το «Λέσβος» κατευθυνόταν προς την Κύπρο, εκδηλώθηκε το κίνημα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ' και στις 16 Ιουλίου, ενώ βρισκόταν στα ανοιχτά της Λεμεσού, το πλοίο διατάχθηκε να αλλάξει πορεία και να επιστρέψει στα ελληνικά χωρικά ύδατα με προορισμό τη Λίνδο της Ρόδου. Στις 19 Ιουλίου το απόγευμα το Α/Γ «Λέσβος» έδεσε στο λιμάνι της Αμμοχώστου, όπου αποβιβάστηκαν οι νέοι στρατιώτες και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν 450 στρατιώτες και αξιωματικοί, που ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής στην Ελλάδα. Το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974, ενώ το πλοίο βρισκόταν 40 ναυτικά μίλια από την Πάφο έλαβε διαταγή να κινηθεί ανατολικά και να αποβιβάσει στη Λεμεσό τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς τους.
Η μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ.
Στις 2 το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου το πλοίο αγκυροβόλησε στην Πάφο και αποβίβασε με μικρά αποβατικά σκάφη τους ένστολους, που άρχισαν πεζοπορία μέσω του όρους Τρόοδος προς τη Λευκωσία για να ενισχύσουν τους νέους συναδέλφους τους. Επικεφαλής τους τέθηκε ο τότε αντισυνταγματάρχης Σταυρουλόπουλος και στην άφιξή τους είχε ολοκληρωθεί η πρώτη νυχτερινή επίθεση στο Κιόνελι. Στις 25 Ιουλίου 1974 ορίστηκε Διοικητής Τάγματος Επιστράτων στη Λάρνακα και στις 3 Αυγούστου του ίδιου χρόνου ανέλαβε Διοικητής του 252 Τάγματος Επιστράτων στη Βασιλεία. Ο Σταυρουλόπουλος στις 10 Αυγούστου 1974, ορίστηκε υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ και στις 13 Αυγούστου Στρατοπεδάρχης του Στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. το οποίο υπερασπίστηκε στη δεύτερη φάση της Τουρκικής εισβολής με δύο λόχους τυφεκιοφόρων, μέρος Λόχου Βαρέων όπλων και το Λόχο Διοικήσεως. Τα υπόλοιπα μάχιμα τμήματα της ΕΛ.ΔΥ.Κ. δεν έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις του τριημέρου κατά του στρατοπέδου, ενώ ο τότε διοικητής της ΕΛ.ΔΥ.Κ. Νικολαΐδης αναζήτησε την ασφάλεια στα μετόπισθεν.

Η προσπάθεια για την κατάληψη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, που κράτησε από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου 1974, είχε ως αποτέλεσμα την αποτροπή της καταλήψεως της Λευκωσίας. 

Στη διάρκεια της Μάχης του Στρατοπέδου 318 άνδρες της ΕΛ.ΔΥ.Κ. αντιμετώπισαν με επιτυχία περί τους 6.900 Τούρκους και Τουρκοκυπρίους στρατιώτες. 

Λίγο πριν την εκεχειρία που συμφωνήθηκε το Ελληνικό Πυροβολικό της 187 Μοίρας διέκοψε τις ανασχετικές βολές του και τα Τουρκικά άρματα διέσπασαν την γραμμή Αμύνης του Λόχου Διοικήσεως στο Ύψωμα Β', σε σημείο εκτός του Στρατοπέδου. Προκειμένου να μην εγκλωβιστούν οι υπερασπιστές ο Σταυρουλόπουλος περί την 13.30 μετά το μεσημέρι διέταξε απαγκίστρωση εν ημέρα κάτω από την ισχυρή εχθρική πίεση.

Όπως διηγήθηκε ο Σταυρουλόπουλος: «....Στις 5.30 το πρωί έπεσε η πρώτη βόμβα NAPALM και μετά συνεχής βομβαρδισμός από πυροβολικό και αεροπορία. Στις 10.00 δεχτήκαμε συνδυασμένη επίθεση πεζικού και αρμάτων. Το κύριο μέρος της επίθεσης δέχτηκε ο 4ος λόχος και ο λόχος διοικήσεως, που βρισκόταν στο πλέον πεδινό μέρος. Ο λόχος διοικήσεως, άγνωστο ποιος τον διέταξε, έβαλε μπροστά τη διμοιρία μηχανικού, που αποτελείτο από έναν λοχαγό και 20 στρατιώτες. 

Ο λοχαγός Σωτήρης Σταυριανάκος, παλικάρι με όλη τη σημασία της λέξεως, παρότι το σώμα του μηχανικού δεν είχε βέβαια την ίδια εκπαίδευση με το πεζικό, κατάφερε και κράτησε τα άρματα και το πεζικό των Τούρκων. Αποτέλεσμα ήταν να χάσει 16 από τους 20 άντρες του και να αποκεφαλιστεί ο ίδιος από βολή άρματος. 

Με την κατάρρευση του λόχου διοικήσεως και με την πίεση που δέχονταν οι άλλοι λόχοι, η θέση μας ήταν πολύ δεινή. Από την προηγούμενη μέρα είχα πει σε όλους πως δεν θα αποχωρήσει κανένας, εάν δεν δώσω εγώ εντολή...». Στη 1.30 το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου, ο Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος έδωσε εντολή να αρχίσει η σύμπτυξη. Ο επιλοχίας Κέδρος, με μια ομάδα 12 αντρών, έμεινε πίσω και θυσιάστηκε για να σωθούν όλοι οι συνάδελφοί του καλύπτοντας την υποχώρηση τους. Στην επική μάχη του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ. έχασαν την ζωή τους 56 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, ενώ 49 άνδρες καταγράφηκαν ως αγνοούμενοι, πολλοί από τους οποίους ταυτοποιήθηκαν με την μέθοδο D.N.A. και τα λείψανα τους αποδόθηκαν στους οικείους τους.

Τι ακολούθησε
Ο Σταυρουλόπουλος παρέμεινε επικεφαλής της ΕΛ.ΔΥ.Κ. μέχρι τα μέσα του 1975 και την προαγωγή του στο βαθμό του Συνταγματάρχου. Μετά την επιστροφή του από την Κύπρο ο Σταυρουλόπουλος μετατέθηκε σε ένα Τάγμα στην Κρήτη, που αποτελούνταν από 20 στρατιώτες, ενώ το 1977 αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Ταξίαρχου, λόγω προαγωγής νεωτέρων του αξιωματικών. Αν και υπήρξε πρωταγωνιστής των γεγονότων στην Κύπρο ο Ταξίαρχος Σταυρουλόπουλος δεν κλήθηκε να καταθέσει στη διάρκεια των ανακρίσεων της Εξεταστικής Επιτροπής για τον «Φάκελο της Κύπρου». Η στολή του Ταξιάρχου Σταυρουλόπουλου φυλάσσεται και κοσμεί την αίθουσα Σημαιών της Ελληνικής Δυνάμεως Κύπρου.
Εργογραφία
Ο Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος έγραψε και δημοσίευσε το βιβλίο

«Το Χρονικό της Μάχης της ΕΛΔΥΚ 14-16/8/1974», τον Ιανουάριο του 2016, το οποίο παρουσιάστηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2016  στο Δημαρχείο του Δήμου Καλλιθέας καθώς και την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2016. Το βιβλίο επιμελήθηκε ο ιστορικός ερευνητής Κωνσταντίνος Αλεξ. Δημητριάδης και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πελασγός» του Ιωάννη Χ. Γιαννάκενα.

Το πόνημα περιέχει σημαντικά τεκμήρια για τα πολεμικά συμβάντα στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και τις μάχες του Αυγούστου 1974 στο στρατόπεδο της ΕΛ.ΔΥ.Κ., αλλά και το ολοκαύτωμα των ανδρών της φρουράς του. Το έργο αποτελεί την κατάθεση της ψυχής του Ταξιάρχου Σταυρουλόπουλου και μια καταγραφή της ιστορίας που η επίσημη Ελληνική πολιτεία δεν τολμά να προσεγγίσει ώστε να μην αναδειχθεί το μέγεθος της προδοσίας, για την οποία οι ένοχοι όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν αλλά κάποιοι τιμήθηκαν με θέσεις και αξιώματα στην Ελλάδα της μεταπολιτεύσεως.
Ο Ταξίαρχος Σταυρουλόπουλος πέθανε τα ξημερώματα της Κυριακής 11 Ιουνίου 2017 και η νεκρώσιμη ακολουθία του τελέστηκε στις 15:00 μετά το μεσημέρι στον Ιερό ναό της Παναγίας της Παντοβασίλισσας στη Ραφήνα. Παρόντες ήταν οι επιζήσαντες στρατιώτες και τελευταίοι υπερασπιστές του στρατοπέδου της ΕΛ.ΔΥ.Κ., αλλά και νεώτεροι αξιωματικοί.
Το φέρετρο που πλαισίωναν έξι Αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού και της ΕΛ.ΔΥ.Κ, ήταν σκεπασμένο με την γαλανόλευκη, πάνω στην οποία ήταν τοποθετημένα το σπαθί, τα παράσημα και το στρατιωτικό πηλίκιο του νεκρού. Επικηδείους λόγους εκφώνησαν ο Διευθυντής της Διευθύνσεως Πληροφοριών και Ασφαλείας του Γ.Ε.Σ. [Γενικό Επιτελείο Στρατού] και πρώην Διοικητής ΕΛ.ΔΥ.Κ. Ταξίαρχος Γεώργιος Κουρής και ο Πρόεδρος του Συνδέσμου ΕΛ.ΔΥ.Κ. 1974 Δημήτριος Σπανογιάννης, ενώ μπάντα παιάνιζε στρατιωτικά άσματα. 




«…Ξημέρωσε ἡ 15η Αὐγούστου 1974.  Ἀπὸ τὸ πρωΐ ὅλο τὸ Στρατόπεδο ἐβάλλετο ἀπὸ τὴν τουρκικὴ ἀεροπορία, ἀπὸ πυρὰ πυροβολικοῦ καὶ ἀπὸ βολὲς ὅλμων 4,2”, ἐναλλάξ! Πραγματικὸ σφυροκόπημα!
Ἀπὸ τὸν Σταθμὸ Διοικήσεως ὅπου εὑρισκόμουν μὲ τὸν Λοχαγὸ Σταμπουλῆ Βασίλειο καὶ τὸν ὑπ᾽ αὐτὸν Ὑπολοχαγὸ Χρυσοσπάθη Γεώργιο, προσπαθούσαμε νὰ δοῦμε ἐὰν πλησίαζαν ἐχθρικά τμήματα.
Οἱ Τοῦρκοι δέν φαίνονταν πουθενά!
Τότε διέταξα νά ἑτοιμασθοῦν ἀναγνωριστικές περίπολοι καὶ νὰ προωθηθοῦν πρὸς ἀναγνώρισιν τοῦ ἐχθροῦ. Δέν ἐγνώριζα ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἐκείνη τὴν Ἅγια ἡμέρα τῆς Παναγίας εἶχαν ἀποφασίση νὰ προσπαθήσουν νὰ προωθηθοῦν πρὸς τὴν Λευκωσία, καταλαμβάνοντας τὴν ἔρημο ἀπὸ κατοίκους πρωτεύουσα τοῦ νησιοῦ, ὄχι ἀπὸ τὸν ἄξονα Στροβόλου-Ἀθαλάσσης, περνῶντας μέσα ἀπὸ τὸ Στρατόπεδο τῆς ΕΛΔΥΚ -καταλαμβάνοντάς το-, ἀλλά μέσῼ τῆς περιοχῆς ποὺ ξεκινοῦσε ἀπὸ τὸν Ἅγιο Παῦλο μέχρι τὸ Ledra Palace.
Ἀλλὰ ἐκεῖ βρῆκαν ἐμπρός τους τόν ἐξ Ἑλλάδος Τχη (ΠΖ) Ἀλευρομάγειρο ποὺ ὡς Δκτὴς τοῦ 336 ΤΕ τῆς Ἀμμοχώστου, εἶχε τεθῆ ἐπὶ κεφαλῆς μέ διαταγή τοῦ Διοικητοῦ τῆς Ἀνωτέρας Σχη Ἀζίνα, ὅλων τῶν δυνάμεων ἀμύνης Β.Λευκωσίας ποὺ ἀποτελοῦντο πέραν τοῦ 336 ΤΕ καὶ ἀπὸ τὸν 1ο Λόχο τοῦ 211 ΤΠ μὲ Διοικητὴ τὸν Κύπριο Λοχαγὸ Χριστοδουλίδη, γνωστὸ ὡς «Μαυρόγιαννο», Λόχος ποὺ στὸν πρῶτο Ἀττίλα, ἐκράτησε ὅλο τὸ βάρος τῆς ἀμύνης τῆς Λευκωσίας ἀπὸ βοῤῥᾶ καὶ ἀνατολικὰ μὲ τὰ φυλάκιά του.
Ἐδῶ πρέπει νὰ πῶ ὅτι ὁ ἐξαίρετος Τχης Ἀλευρομάγειρος μὲ τὶς ὑπ᾽ αὐτὸν μονάδες, ἐκράτησε πολλαπλασίους Τούρκους ποὺ ἐπετέθησαν μὲ σφοδρότητα ἐκείνη τήν ἡμέρα, ἰδίως ἐκείνη τὴν ἡμέρα. Τὴν ἡμέρα τῆς Παναγίας.

Οἱ ἄνδρες τοῦ 336, ποὺ ἄκουγαν στὸ ῥαδιόφωνο ἐκείνη τὴν ἡμέρα ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἔμπαιναν ἀνενόχλητοι καὶ κατελάμβαναν ἀμαχητὶ τὴν πόλη τους τὴν Ἀμμόχωστο, πολέμησαν σὰν λιοντάρια μαζὺ μὲ τὸν 1ο Λόχο τοῦ 211 ΤΠ καὶ ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὴν ἀνδρεία τοῦ ἐπὶ κεφαλῆς τους, ἔσωσαν τὴν Λευκωσία...»

Ἀπὸ τὸ βιβλίο μὲ τὴν μαρτυρία τοῦ τελευταίου Στρατοπεδάρχου τῆς ΕΛΔΥΚ, Ταξιάρχου ἐ.ἀ. Παναγιώτη Σταυρουλοπούλου, μὲ τίτλο: «ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ 14-16/8/74», Ἐκδόσεις «ΠΕΛΑΣΓΟΣ». 




Ὅταν ὁ πόνος ὁδηγῇ στὴν κακὴ κρίση…

ΔΗΜΗΤΡΙΆΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ   ΦΙΛΟΝΟΗ

Ἔχω μάθη ὅτι κάποιοι/ες συγγενεῖς ἀγνοουμένων ἢ πεσόντων, κατεφέρθησαν κατὰ τοῦ ἀειμνήστου Ταξχου ἐ.ἀ. Παναγιώτη Σταυρουλοπούλου, ὅταν αὐτὸς ἔδωσε τὴν Μαρτυρία του, ποὺ ἔγινε βιβλίο, γιὰ τὰ γεγονότα ποὺ ἔλαβαν χώρα στὴν Κύπρο, τὸ τριήμερο ἀπὸ 14 ἕως 16/8/74…
Ἀντέδρασαν – ἐντελῶς ἀνεξήγητα κατὰ τὴν γνώμη μου – κάποιοι/ες σάν:
νὰ ἦταν ὁ Σταυρουλόπουλος ποὺ ἐπέλεξε νὰ εὑρεθῇ Ὑποδιοικητὴς τῆς ΕΛΔΥΚ ἀπὸ τὶς 10/8/74 καὶ Στρατοπεδάρχης ἀπὸ τὶς 13/8/74, παρ’ ὅ,τι μάλιστα δὲν ἦταν ὀργανικὸς Ἀξιωματικός της Μονάδος.
νὰ ἦταν αὐτὸς ποὺ ἐπέλεξε νὰ μείνῃ μαζὺ μὲ μόνο 317 ἀπὸ τοὺς 1300 ἄνδρες τῆς συνολικῆς Δυνάμεως τῆς ΕΛΔΥΚ νὰ ὑπερασπισθῇ τὸ Στρατόπεδό της, ἀπέναντι στὴν διαφαινομένη Τουρκικὴ ἐπίθεση σὲ περίπτωση ναυαγίου τῶν διαπραγματεύσεων στὶς συνομιλίες Κληρίδου-Μαύρου-Γκιουνὲς στὴν Γενεύη.
νὰ ἦταν αὐτὸς ποὺ ἔδωσε τὴν διαταγὴ τῆς «ἀντιστάσεως μέχρις ἐσχάτων» καὶ τῆς «ὑπερασπίσεως τοῦ στρατοπέδου μέχρις ἑνός»!
Θὰ ξαναπῶ ἐν τάχει τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή.
Ὁ Σταυρουλόπουλος ἦταν Ἀντισυνταγματάρχης στὸ ΓΕΣ καὶ διετάχθη νὰ συνοδεύσῃ τὴν σειρὰ ἀντικαταστάσεως ἀπολυομένων ὁπλιτῶν τῆς ΕΛΔΥΚ ποὺ ξεκίνησε στὶς 13/7/74 ἀπὸ τὶς Κεχριὲς μὲ τὸ Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ γιὰ τὴν Κύπρο.
Τὸ Πραξικόπημα τὸν ηὗρε ἐν πλῷ καὶ μετὰ ἀπὸ ἄσκοπες «βόλτες» μεταξὺ Κύπρου καὶ Ῥόδου κατέπλευσε στὴν Ἀμμόχωστο στὶς 19/7/74 ὅπου ἀπεβίβασε τοὺς ἀντικαταστάτες καὶ ἐπεβίβασε τοὺς ἀπολυομένους.
Ἡ ἀναχώρησίς του συνέπεσε μὲ τὴν Τουρκικὴ Εἰσβολὴ τῆς 20ης Ἰουλίου τοῦ 1974 καὶ κατόπιν διαταγῆς ἀπεβιβάσθη, μαζὺ μὲ τοὺς ὑπολοίπους συνοδοὺς ἀξιωματικοὺς καὶ τοὺς ἀπολυομένους ἄνδρες τῆς ΕΛΔΥΚ, στὴ Πάφο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ διέῤῤευσε μέσῳ Τρόοδος στὴν Λευκωσία στὸ Στρατόπεδο τῆς Ἑλληνικῆς Δυνάμεως στὸν χῶρο μεταξὺ Ἁγίου Δομετίου καὶ Γερολάκκου.
Παρέμεινε σὲ διαθεσιμότητα μέχρι τὴν ἡμέρα ποὺ ἀπεσπάσθη σὲ Τάγμα Ἐφέδρων στὴν Λάρνακα πρὸ κειμένου νὰ τὸ ὀργανώσῃ.
Ἀκολούθως ἀπεσπάσθη σὲ Τάγμα ὅπου ὁ Διοικητής του εἶχε τραυματισθῆ σοβαρὰ καὶ ἀνέλαβε προσωρινὰ τὴν διοίκησή του.
Τὴν 10η Αὐγούστου τοῦ 1974 ἐνημερώθη ἀπὸ τὴν Διοίκηση τῆς ΕΛΔΥΚ ὅτι ἀναλαμβάνει Ὑποδιοικητὴς τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος στὴν θέση τοῦ, μέχρι ἐκείνη τὴν στιγμή, Ὑποδιοικητοῦ της Ἀντισυνταγματάρχου ΠΖ Κωνσταντίνου Παπαγιάννη, ὁ ὁποῖος λόγῳ τῆς συμμετοχῆς του στὸ Πραξικόπημα τῆς 15ης Ἰουλίου τοῦ 1974 – ἔστω καὶ μὲ μόνο ἀστυνομικὰ καθήκοντα – διετάχθη ἀπὸ τὸν Ὑπουργὸ Ἄμύνης τῆς Κυβερνήσεως Ἐθνικῆς Ἑνότητος κ. Εὐάγγελο Ἀβέρωφ, μέσῳ τοῦ νέου Α/ΕΔ Στρατηγοῦ Ἀρμπούζη, νὰ ἐπαναπατρισθῇ. (Ἀπὸ τοὺς τόσους Ἀντισυνταγματάρχες ποὺ εἶχε ἡ ΕΛΔΥΚ καὶ ἡ ΕΦ, ἐπέλεξαν γιὰ νέο Ὑποδιοικητὴ τῆς ΕΛΔΥΚ ἕναν ποὺ στὴν οὐσία ἦταν «ἐγκλωβισμένος» στὸ νησὶ λόγῳ συγκυριῶν, χωρὶς δευτέρα στολὴ νὰ φορέσῃ).
Τὴν 13η Ίουλίου τοῦ 1974 τὸ μεσημέρι ὁ Διοικητὴς τῆς ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης ΠΖ Νικόλαος Νικολαΐδης διετάχθη (ἢ ἀπεφάσισε) νὰ μεταφέρῃ τὸ Διοικητήριο στὴν περιοχὴ Κλήρου, διεσκορπίζοντας τὴν δύναμη τῆς Μονάδος σὲ δευτέρα γραμμὴ ἀμύνης ἀπὸ τὸν χῶρο μετὰ τὸ Διεθνὲς Ἀεροδρόμιο Λευκωσίας μέχρι καὶ τὴν Δευτερά, 15 χιλιόμετρα ἀπὸ τὸ Στρατόπεδο, παίρνοντας μαζύ του περίπου 1.000 Ἀξιωματικούς, Ὑπαξιωματικοὺς καὶ Ὁπλῖτες τῆς Μονάδος. Ταὐτοχρόνως θὰ ἐπιλέξη δύο λόχους Τυφεκιοφόρων, τὸν 2ο τοῦ 1ου Τάγματος καὶ τὸν 4ο τοῦ 2ου Τάγματος, μία διμοιρία ὅλμων τοῦ ΛΒΟ καὶ μέρος τοῦ Λόχου Διοικήσεως Συντάγματος, συνολικῆς δυνάμεως 317 ἀνδρῶν, πρὸ κειμένου νὰ ὑπερασπισθῇ τὸν χῶρο τοῦ Στρατοπέδου ἀπὸ ἐνδεχομένη τουρκικὴ ἐπίθεση σὲ περίπτωση ἐνάρξεως τῶν ἐχθροπραξιῶν, ἐὰν οἱ συνομιλίες τῆς διπλωματίας στὴν Γενεύη ὁδηγοῦντο σὲ ναυάγιο.
Ὁ Διοικητὴς τῆς ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Νικολαΐδης τοποθετεῖ τὶς μονάδες ὡς ἑξῆς: οἱ ἄνδρες ποὺ ἀποτελοῦσαν μέρος τῆς δυνάμεως τοῦ Λόχου Διοικήσεως θὰ ὑπερασπίζοντο τὰ πλευρὰ τοῦ Στρατοπέδου στὸ Ὕψωμα Β’, ἐκτὸς στρατοπέδου, ὑπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Διοικητοῦ του Ταγματάρχου ΠΖ Σπυρίδωνος Δελλῆ. Ὁ 4ος Λόχος Τυφεκιοφόρων θὰ ὑπερασπίζετο τὸ Στρατόπεδο μὲ μέτωπο τὰ ὑψώματα Ἄσπρα Χώματα καὶ Καραούλι πρὸς τὸν Γερόλακκο, μὲ ἐπὶ κεφαλῆς του τὸν ἐπίσης συνοδὸ τῶν ἀντικαταστατῶν ποὺ ἦλθε μὲ τὸ Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ, μὴ ὀργανικό της ΕΛΔΥΚ Λοχαγὸ ΠΖ Λούη Ἰωαννίδη, Κύπριο στὴν καταγωγή, ποὺ ἀντικατέστησε τὸν μέχρι τότε Διοικητὴ τοῦ 4ου τάγματος ποὺ εἶχε τραυματισθῆ κατὰ τὸν «Ἀττίλα Ι». Ὁ 2ος Λόχος Τυφεκιοφόρων θὰ ἀμύνετο καὶ αὐτὸς ὅπως καὶ ὁ 4ος Λόχος ἐντός του Στρατοπέδου στὴν περιμετρικὴ περιοχὴ ποὺ ξεκινοῦσε ἀπὸ τὴν θέση Προμαχών καὶ μὲ μέτωπο τὴν ΤΟΥΡΔΥΚ καὶ τὸ Κιόνελι, μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν Διοικητή του, Λοχαγὸ ΠΖ Ἠλία Κωνσταντούλα. Τέλος διμοιρία ὅλμων τοῦ ΛΒΟ ὑπὸ τὸν Ὑπολοχαγὸ ΠΖ Στέφανο Πιό, θὰ παρεῖχε ἐνίσχυση τῆς Ἀμύνης ἀπὸ τὸν χῶρο μεταξύ του Στρατοπέδου καὶ τῆς Σχολῆς Γρηγορίου. Ὁ Σταθμὸς Διοικήσεως θὰ ἦταν στὴν Σχολὴ Γρηγορίου. Αυτός ἦταν ὁ σχεδιασμὸς τῆς Ἀμύνης ποὺ ἐσχεδιάσθη καὶ πραγματοποιήθη απο τὸν Διοικητὴ Συνταγματάρχη Νικολαΐδη καὶ τοὺς ἐπιτελεῖς του, πρὶν ἀνακοινώσῃ στὸν τότε Ἀντισυνταγματάρχη ΠΖ Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο ὅτι τοῦ ἀναθέτει τὰ καθήκοντα τοῦ Στρατοπεδάρχου καὶ τοῦ ἐπὶ κεφαλῆς τῶν Δυνάμεων Ἀμύνης τοῦ Στρατοπέδου, πέραν αὐτῶν τοῦ Ὑποδιοικητοῦ τῆς Μονάδος.
Ἡ διαταγὴ τοῦ Συνταγματάρχου Νικολαΐδου πρὸς τὸν Ἀντισυνταγματάρχη Σταυρουλόπουλο ἦταν μία καὶ μοναδική: «Θὰ ἀμυνθεῖτε μέχρις ἐσχάτων» καὶ «θὰ πέσετε μέχρις ἑνὸς ὑπερασπίζοντας τὸ Στρατόπεδο!».
Ἀμέσως μετά, ἀργὰ τὸ μεσημέρι τῆς 13ης Αὐγούστου τοῦ 1974, ὁ Διοικητὴς καὶ τὰ 3/4 τῆς δυνάμεως τῆς ΕΛΔΥΚ ἀνεχώρησαν, γιὰ τοὺς χώρους τάξεώς τους, ἀφήνοντας τὸν Ἀνχη Σταυρουλόπουλο καὶ τοὺς 317 ἄνδρες του στὸν χῶρο τοῦ Στρατοπέδου.
Τὸ ἀπόγευμα τῆς ἰδίας ἡμέρας ὁ Σταυρουλόπουλος συνεκάλεσε Συγκέντρωση Διοικητῶν ὅπου τους ἐνημέρωσε γιὰ τὶς διαταγὲς ποὺ ἔλαβε ἀπὸ τὸν Διοικητὴ Νικολαΐδη καὶ τοὺς κατέστησε σαφὲς ὅτι:
Μεταφέρει τὸν Σταθμὸ Διοικήσεως στὸν χῶρο ποὺ εὑρίσκεται τὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἄγ.Γεωργίου τῆς ΕΛΔΥΚ ἀντὶ γιὰ τὴν Σχολὴ Γρηγορίου, γιὰ νὰ ἔχῃ καλλιτέρα ἄποψη τῆς καταστάσεως σὲ περίπτωση ποὺ ὑπάρξη τουρκικὴ ἐπίθεσις κατὰ τοῦ Στρατοπέδου.
Βοηθὸς τοῦ ἀναλαμβάνει ὁ μέχρι ἐκείνη τὴν στιγμὴ ἀξιωματικός του 4ου ΕΓ τῆς ΕΛΔΥΚ ποὺ μόλις εἶχε παραδώση καθήκοντα λόγῳ μεταθέσεώς του, ποὺ μὲ δική του βούληση δὲν ἐπραγματοποιήθη, Λοχαγὸς ΠΖ Βασίλειος Σταμπουλῆς μὲ ὑπασπιστὴ τὸν Ὑπολοχαγὸ ΠΖ Γεώργιο Χρυσοσπάθη.
Τὴν ἑπομένη τὸ πρωΐ ἄρχισε ἡ πρώτη ἐπίθεσις τῶν Τούρκων ποὺ ἐπανελήφθη πολλὲς φορὲς τὶς ἑπόμενες 60 ὧρες – ὅσες καὶ ἐκράτησε ἡ ἄμυνα τοῦ Στρατοπέδου. Παρ’ ὅ,τι οἱ διαταγὲς τοῦ Διοικητοῦ ἦσαν σαφεῖς «Ἄμυνα μέχρις ἐσχάτων», ὁ Σταυρουλόπουλος, μὲ κίνδυνο νὰ περάσῃ Στρατοδικεῖο μετὰ τὸν Πόλεμο γιὰ ἀνυπακοὴ σὲ διαταγὴ ἀνωτέρου καὶ ἐγκατάλειψη θέσεως μάχης, ὅταν ἀντελήφθη ὅτι:
ἐνισχύσεις δὲν ἦλθαν ἂν καὶ τοῦ τὶς ὑπεσχέθησαν
ὁ Διοικητὴς οὐδὲ μίαν φορὰ ἐπεκοινώνησε μαζύ του καθ’ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ 3ημέρου ἀγῶνος
ἡ 187 ΜΠΠ σταμάτησε νὰ τοὺς ὑποστηρίζῃ μὲ πυρὰ ἀνασχέσεως τῶν τουρκικῶν ἁρμάτων
ἡ ἄμυνα στὸ Ὕψωμα Β ἦταν ἕτοιμη νὰ «σπάσῃ», μιᾶς καὶ τὰ τουρκικὰ ἅρματα περνοῦσαν ἐπάνω ἀπὸ τὰ ὀρύγματα τῶν ἀμυνομένων,
ἀπεφάσισε αὐτὸς καὶ μόνον αὐτὸς νὰ διατάξῃ ἀπαγκίστρωση ἐν ἡμέρᾳ καὶ ὑπὸ τὴν ἰσχυρὰ πίεσιν τοῦ ἐχθροῦ, μὲ σκοπὸ νὰ διασωθοῦν ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἄνδρες του καὶ νὰ μὴν χαθοῦν γιὰ μίαν, ὅπως ἐφάνη, «προδομένη ὑπόθεση»…
Ἡ διαταγὴ ποὺ ἔδωσε γιὰ τὴν διαδικασία τῆς ἀπαγκιστρώσεως ἦταν ἡ ἑξῆς: – πρῶτος θὰ ὑποχωροῦσε ὁ Λόχος Διοικήσεως, ἀκολούθως ὁ 4ος Λόχος καὶ τελευταῖος ὁ 2ος Λόχος.
Κάποιοι συγγενεῖς πεσόντων ἢ ἀγνοουμένων λοιπόν, ποὺ οἱ ἄνθρωποί τους ἐχάθησαν σὲ αὐτὴν τὴν Ἐπικὴ Μάχη, κατηγοροῦν τὸν Σταυρουλόπουλο ὅτι διέταξε κάποιους νὰ μείνουν γιὰ νὰ σωθοῦν κάποιοι ἄλλοι. Καὶ δυστυχῶς θεωροῦν ὅτι ὁ Σταυρουλόπουλος εὐθύνεται ποὺ οἱ δικοί τους ἐχάθησαν μέσα στὴν φωτιὰ ἐκείνων τῶν ὡρῶν…
Ἁπλὰ ἀγνοοῦν τὸ γεγονὸς ὅτι μὲ βάση τὴν Στρατιωτικὴ λογικὴ δὲν γινόταν νὰ ἀπαγκιστρωθοῦν ταὐτοχρόνως ὅλοι μαζύ, γιατί αὐτὸ θὰ ἦταν ἄτακτος ὑποχώρησις ποὺ θὰ ὁδηγοῦσε σὲ ἑκατόμβες νεκρῶν, οἱ ὁποῖοι καὶ τελικῶς ἐσώθησαν!!! Ἡ ἀπαγκίστρωσις ἔπρεπε νὰ γίνῃ συντεταγμένα. Καὶ σὲ ἕνα βαθμὸ αὐτὸ ἔγινε, μὲ ἐξαίρεση τὸν Λόχο Διοικήσεως ὅπου οἱ τοῦρκοι ἤδη τὸν εἶχαν καταλάβη καὶ οἱ μάχες πλέον ἐκεῖ ἐγίνοντο σῶμα μὲ σῶμα. Καὶ ἡ συντεταγμένη ἀπαγκίστρωσις, στὴν ὁποία σὲ μεγάλο βαθμὸ συνετέλεσαν οἱ Διοικητὲς τῶν Λόχων, ἦταν καὶ ἡ αἰτία ποὺ τὰ 2/3 τῆς δυνάμεως ἀμύνης τελικὰ διεσώθησαν…
Ὑπῆρξαν περιπτώσεις πού, λόγῳ τοῦ τραυματισμοῦ ἢ τοῦ θανάτου τῶν ἀγγελιοφόρων, κάποια τμήματα ἄργησαν νὰ συμπτυχθοῦν. Ὁ ἴδιος ὁ Σταυρουλόπουλος εἰδοποίησε τὸν 2ο Λόχο στὸν ὁποῖο ἡ διαταγὴ οὐδέποτε ἔφθασε!!! Ὁ ἴδιος ὁ Σταυρουλόπουλος ἦταν στὴν Πύλη τοῦ Στρατοπέδου ἀπὸ κάποιαν στιγμὴ καὶ μετά, δίδοντας ὁδηγίες στοὺς ὑποχωροῦντες ὁπλῖτες πρὸς τὰ ποὺ νὰ στραφοῦν… (μαρτυρίες Δ.Πεπερὰ καὶ Ἀνθυπολοχαγοῦ Ι.Κόλλια)
Κάποιοι μὲ ὑψηλὸ αἴσθημα πατριωτισμοῦ καὶ εὐθύνης ἔμειναν αὐτοπροαιρέτως πρὸ κειμένου νὰ σωθοῦν κάποιοι ἄλλοι ἢ μὴ μπορώντας νὰ ἐγκαταλείψουν τοὺς βαρειὰ τραυματίες συναδέλφους τους (περιπτώσεις Ἀνθυπασπιστῶν Κέντρα, Παπαλάμπρου, Δεκανέως Λούρμπα, Στρατιώτου Κρατημένου κλπ).
Ὁ ἀείμνηστος Ταξίαρχος Σταυρουλόπουλος παρέμεινε σιωπηλὸς ἐπὶ δεκαετίες, μιᾶς καὶ ὁ φύλαξ-ἄγγελός του ἡ σύζυγός του ἡ Τούλα δὲν τοῦ ἐπέτρεπε νὰ μιλᾷ γιὰ τότε. Τὰ μετατραυματικὰ ἐκ τοῦ Πολέμου τοῦ 1974 πολλὰ καὶ ἡ καρδιά του ἀδύναμος (ἡ αἰτία θανάτου τοῦ ἄλλωστε τὴν 11η Ἰουνίου τοῦ 2017 ἦταν τὸ πρόβλημα τῆς καρδιᾶς του ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἔπασχε).
Τὸ Ἑλληνικὸ Κράτος δὲν θέλησε νὰ ἔχῃ τὴν Μαρτυρία του, στὴν Ἐξεταστικὴ Ἐπιτροπὴ τῆς Ἑλληνικῆς Βουλῆς γιὰ τὸν Φάκελλο τῆς Κύπρου καὶ οὐδέποτε τὸν ἐκάλεσε ὡς Μάρτυρα. Στὴν Ἀναφορά του πρὸς τὸ ΓΕΣ (τὴν ὁποία ἔχω στὰ χέρια μου) – τὶς ὁποῖες ἀπέσυρε ὁ ΥΦΕΘΑ Κατσαδῆμας – ἀναφέρει μὲ κάθε λεπτομέρεια τὰ ὅσα συνέβησαν τὸ 3ημερο 14-16 Αὐγούστου τοῦ 1974 καὶ κατελόγισε εὐθύνες γιὰ τὴν ἐξέλιξη τῆς μάχης τοῦ στρατοπέδου. Ἴσως γιὰ αὐτὸ τὸ Μεταπολιτευτικὸ Κράτος μετὰ ἀπὸ τρία χρόνια τὸν ἀπεστράτευσε, ἐνῶ προήγαγε καὶ διετήρησε γιὰ περισσότερο χρόνο τὸν Διοικητὴ Νικολαΐδη.
Ὅταν γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ βιβλίου μου ΚΥΠΡΟΣ 1974 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ τὸν ἐπεσκέφθην – μετὰ τὸν θάνατο τῆς συζύγου του – καὶ τοῦ πῆρα τὴν συνέντευξη ποὺ ἔγινε βιβλίο, θεώρησα ὅτι ὅλοι οἱ συγγενεῖς τῶν Πεσόντων καὶ τῶν Ἀγνοουμένων θὰ ἱκανοποιοῦντο ποὺ ἔμαθαν τί ἔγινε τότε. Καὶ αὐτὸ γιατί μόνον ὁ Σταυρουλόπουλος μποροῦσε νὰ ξέρῃ τὶς συζητήσεις καὶ τὶς συνεννοήσεις ποὺ γίνονταν στὰ ἀνώτερα κλιμάκια καὶ στὶς ἄλλες Μονάδες, μόνον αὐτὸς ἐμίλησε μὲ τὸν Διοικητὴ τῆς ΕΛΔΥΚ, μόνο αὐτὸς εἶχε συζητήσεις μὲ τοὺς Διοικητὲς τῶν Λόχων του. Ὅποτε ἡ ἀποκάλυψις τῆς ἐγκαταλείψεως τῶν 318 ἀνδρῶν τῆς ΕΛΔΥΚ ποὺ ἐμάχονο ἐναντίον 6.900 Τούρκων, θεώρησα ὅτι θὰ ἱκανοποιοῦσε τοὺς συγγενεῖς, μιᾶς καὶ θὰ ἐκπληρώνετο ἡ ῥὴσις τοῦ Μενάνδρου «Ἄγει δὲ πρὸς φῶς, τὴν ἀλήθεια, χρόνος!»
Ἐπαναλαμβάνω, ὅτι ἀντιλαμβάνομαι τὸν πόνο γιὰ τὸν χαμό, τὸν ἄδικο χαμὸ τῶν δικῶν τοὺς ἀνθρώπων, τὸ παράπονο ποὺ ἀκούγεται «γιατί νὰ μὴν εἶχε σωθῆ καὶ ὁ δικός μου ἀδελφός;», ἀλλὰ δυστυχῶς ἀπευθύνεται στὸν μόνο ποὺ δὲν εἶχε εὐθύνη γιὰ τὸν χαμό τους… Τὸν Σταυρουλόπουλο! Ἀντίθετα ὁ Σταυρουλόπουλος εἶχε τὴν ἀποκλειστικὴ εὐθύνη γιὰ τοὺς περισσοτέρους ἀπὸ τοὺς 200 ἄνδρες ποὺ ἐσώθησαν μὲ τὸ ῥίσκο ποὺ πῆρε νὰ διατάξῃ τὴν ἀπαγκίστρωση…!!! Ἀλλοιῶς σήμερα θὰ μιλούσαμε γιὰ τοὺς 318 νεκροὺς καὶ ἀγνοουμένους τῆς Μάχης τῆς ΕΛΔΥΚ.
Καὶ ἡ Μαρτυρία τοῦ τελευταίου Στρατοπεδάρχου, τοῦ Ἀρχηγοῦ τῶν Γενναίων, πιστεύω ὅτι ἦταν τὸ καλλίτερο μνημόσυνο στὴν μνήμη ὅλων τους καὶ πεσόντων καὶ ἀγνοηθέντων ἀγνοουμένων.

Ἂς μὴν ἐπιτρέψουμε στὴν πίκρα καὶ τὸν πόνο νὰ εἴμαστε ἄδικοι… 

Δημητριάδης Κωνσταντίνος

Υ.Γ. 1. Δὲν ἄκουσα κάποιον νὰ καταφέρεται κατὰ τοῦ Διοικητοῦ Συνταγματάρχου Νικολάου Νικολαΐδου, ποὺ τοὺς ἄφησε ἐκεῖ, σὲ ἕνα πλάτωμα, μόνους 318 ἄνδρες, νὰ ἀμυνθοῦν μὲ μίαν ἀναλογία 1:22, κατὰ τῶν Τούρκων, χωρὶς νὰ ἐνδιαφερθῇ οὔτε στιγμὴ γιὰ τοὺς ἄνδρες του.
Γιατί αὐτή ἡ διακριτική μεταχείρισις;
Υ.Γ.2. Ὅλοι οἱ πεσόντες κι ἀγνοούμενοι ἦσαν στὴν Κύπρο ἐν ὑπηρεσίᾳ. Δὲν εἶχαν πάη γιὰ διακοπές. Εἶναι λογικὸ πὼς ἐὰν ἐγίνετο πόλεμος κάποιοι θὰ ἐχάνοντο, ὅπως κι ἔγινε… Τὸ «κατηγορῶ» ἐὰν πρέπῃ νὰ εἰπωθῇ, θὰ ἔπρεπε νὰ εἰπωθῇ κατὰ κάποιου ποὺ ἐφρόντισε μὲ πράξεις κι ἐνέργειές του, νὰ χαθοῦν αὐτοὶ οἱ ἄνδρες ποὺ ἀπωλέσθησαν, ἐνᾦ μποροῦσαν νὰ σωθοῦν. Αὐτὸς ὅμως δὲν ἦταν ὁ Σταυρουλόπουλος.

Ἀντιθέτως περισσότεροι ἀπὸ διακόσιοι ἄνδρες διεσώθησαν ἐξ αἰτίας τῆς ἀποφάσεως ποὺ πῆρε καὶ ποὺ ἦταν ἀντίθετος μὲ τὶς διαταγὲς ποὺ εἶχε καὶ ποὺ ἦταν, γιὰ αὐτὸν τὸν λόγο, ἕνα πολὺ μεγάλο ῥίσκο γιὰ τὸν ἴδιο…

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ