ΣΤΗΝ ΓΙΟΚΟΧΑΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ ΟΙ ΙΑΠΩΝΕΣ ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΝ ΚΑΙ ΧΟΡΕΥΟΥΝ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥΣ ΧΟΡΟΥΣ

ΝΕΦΕΡΤΙΤΗ, Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΦΑΡΑΩ ΤΟΥ 1400 Π.Χ. Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι Σιάρφφ και Μούρτγκαρτ στο βιβλίο τους “Aegypten Vorderasien in Altertum”, αποδεικνύουν ότι η Νεφερτίτη ήταν Ελληνίδα από την Κύπρο, αδελφή του Βασιλιά της Αλάσιας [αρχαία πόλη κοντά στην σημερινή Λάρνακα].

 

Ελλάδα-Ιαπωνία - ΕΛΛΑΔΑ - ΙΑΠΩΝΙΑ (greecejapan.com)

Ο Πόντος στην... Ιαπωνία εξακολουθεί να ανθεί – Όταν η μουσική και τα τραγούδια μας αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη αξία (pontosnews.gr)

Ο Κόσουκε Φουκούντα λατρεύει τον ποντιακό πολιτισμό – Μύησε και τη σύζυγό του Σαγιάκα (photos) (pontosnews.gr)

Ιάπωνες γλεντούν με ποντιακή λύρα, νταούλι, χορό και εδέσματα! (βίντεο) (pontosnews.gr)

Κάθε σοφός άνθρωπος έχει ανέβει το Φούτζι μία φορά - ΕΛΛΑΔΑ - ΙΑΠΩΝΙΑ (greecejapan.com)

Ξαναχτύπησε η ομάδα Ιαπώνων που παίζει ποντιακή μουσική, χορεύει ποντιακούς χορούς και τραγουδάει!

Ανεπανάληπτες στιγμές χαράς με ποντιακή λύρα και χορούς του Πόντου,

στην Ιαπωνία (εικ.: Χ. Κωνσταντάκη)

 Ο σπόρος που φύτεψε πριν από μερικά χρόνια ο άλλοτε μεταδιδακτορικός φοιτητής του ΑΠΘ, φιλέλληνας και φιλοπόντιος Κόσουκε Φουκούντα –πλέον εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Οσάκας και συνεχίζει τις μελέτες του για την ελληνική φιλολογία–, έχει πια βαθιές ρίζες στην αυτοκρατορική Ιαπωνία.

Κάθε χρόνο η ομάδα των Ιαπώνων που συμμετέχει σε συναντήσεις με μουσική και τραγούδι, χορούς μέχρι τελικής πτώσεως και πολλές παραδοσιακές νοστιμιές του Πόντου, γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.

 

 

Προσφάτως ο Ελληνοαυστραλός μουσικός Τζορτζ Κυριακίδης μαζί με τη σύζυγο και τα τρία παιδιά τους βρέθηκαν στην Ιαπωνία για να γιορτάσουν τα γενέθλιά του. Και βρέθηκαν να μοιράζονται στιγμές γεμάτες Πόντο με το μουσικό ιαπωνικό συγκρότημα Lyagas που λατρεύει τα ποντιακά, κάπου στη Γιοκοχάμα.

Ανάμεσα στους μουσικούς ήταν και ο Κέι Σένγκα, ο Ιάπωνας που τα τελευταία 10χρόνια είναι αυτοδίδακτος στην ποντιακή λύρα. Όπως είχε δηλώσει το 2019 στο pontosnews.gr, την είχε ακούσει πρώτη φορά όταν ήταν φοιτητής.

Η πρώτη επαφή του Κέι Σένγκα με τον ελληνικό πολιτισμό, γενικά, έγινε το 2005 όταν ξεκίνησε να κάνει μαθήματα ελληνικών χορών.

Το 2010, μάλιστα, συμμετείχε στην 5η Συνάντηση Χορευτικών Συγκροτημάτων και Φίλων της Παράδοσης στην Αηδονιά Πρέβεζας· συνολικά έχει ταξιδέψει στην Ελλάδα τρεις φορές και έχει βρεθεί και στη Νάξο όπου χόρεψε παραδοσιακούς κυκλαδίτικους χορούς.

Την ποντιακή λύρα την ξεχωρίζει διότι, όπως είπε, είναι ένα από τα παραδοσιακά ελληνικά όργανα που μπορεί να παίξει αυτόνομα. Τη δική του την είχε αγοράσει online από το δισκοπωλείο «Νίκος Ξυλούρης», και μιας και κανείς στο Τόκιο δεν κάνει μαθήματα, αγόρασε και CD και ένα βιβλίο προκειμένου να μάθει να παίζει.

Μόνο μπράβο και ευχαριστώ αξίζει σ’ αυτή την ομάδα στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου!

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Ποντιακή διάλεκτος

43 γλώσσες

• Λήμμα
• Συζήτηση

• Ανάγνωση
• Επεξεργασία
• Επεξεργασία κώδικα
• Προβολή ιστορικού

Εργαλεία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ποντιακά
ποντιακά, Ποντιακόν λαλίαν και ρωμαίικα
Περιοχή	Πόντος/ακτές της Μαύρης Θάλασσας (Ρωσία, Γεωργία, Τουρκία, Ουκρανία) Ελλάδα (κυρίως στην Μακεδονία).
Φυσικοί ομιλητές	~778.000 (2009-2015)[1]
Ταξινόμηση	Ινδοευρωπαϊκές Γλώσσες Ελληνικά Αττικά-Ιωνικά Ποντιακή διάλεκτος
Σύστημα γραφής	ελληνικό αλφάβητο, κυριλλικό αλφάβητο και λατινική γραφή
ISO 639-1	—
ISO 639-2	—
ISO 639-3	pnt
SIL	PNT
Linguasphere	56-AAA-aj
Glottolog	pont1253[2]

Η Ποντιακή διάλεκτος ή Ποντιακή γλώσσα^[3][4] (Ποντιακά: Ποντιακόν λαλίαν ή Ρωμαίικα), είναι η γλώσσα των Ποντίων που κατοικούσαν στις νότιες-νοτιοανατολικές ακτές και στα ρωσικά και γεωργιανικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Σήμερα ομιλούνται από τους απογόνους των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα είτε μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης, είτε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Στη σημερινή Τουρκία εντοπίζονται ακόμη μερικές εστίες όπου ομιλείται η ποντιακή.

Ταξινόμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θεωρείται ότι προέρχεται από την τοπική όψιμη ελληνιστική Κοινή σε χώρο με ιωνικό υπόστρωμα. Το λεξιλόγιό της έχει επηρεαστεί από την τουρκική και από γλώσσες του Καυκάσου, των οποίων η επίδραση δεν έχει διακριβωθεί μέχρι τώρα.

Επίσης δέχτηκε επιδράσεις από το λεξιλόγιο των Γενουατών και των Βενετσιάνων της Τραπεζούντας. Ωστόσο οι ξένες λέξεις εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής γλώσσας.^[5]

Με βάση την ταξινόμηση του Μ. Τριανταφυλλίδη, ο οποίος στηρίχθηκε κυρίως στην εγγύτητα προς τη Νεοελληνική Κοινή, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις ομάδες ιδιωμάτων εντός τής διαλέκτου: α) οινουντιακά ιδιώματα (με αυξημένη νεοελληνική επίδραση μέσω της Κωνσταντινουπόλεως), β) τραπεζουντιακά ιδιώματα (μικρότερη νεοελληνική επίδραση), γ) χαλδιώτικα ιδιώματα (με αυξημένη τουρκική επίδραση).

Όσον αφορά στον θεμελιώδη διαχωρισμό των ελληνικών διαλέκτων με κριτήριο τον φωνηεντισμό (τη διατήρηση ή στένωση των ατόνων φωνηέντων), η διάλεκτος δεν μπορεί να ενταχθεί καθ' ολοκληρίαν σε μία από τις τρεις βασικές ομάδες ιδιωμάτων (βόρεια, ημιβόρεια, νότια), διότι τα τραπεζουντιακά και χαλδιώτικα έχουν ημιβόρειο φωνηεντισμό (χάνουν τα άτονα [i], [u], αλλά δεν παρουσιάζουν στένωση των ατόνων [e], [o]: π.χ. κόρ', πεγάδ', γίν'νταν), ενώ τα οινουντιακά διατηρούν αλώβητο (νότιο) φωνηεντισμό (π.χ. κόρη, πεγάδιν, γίνουνταν).

Χαρακτηριστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σχετική γεωγραφική και γλωσσική απομόνωση του Πόντου, οδήγησε στη διατήρηση αρκετών αρχαϊκών στοιχείων, όπως:

• Η διατήρηση της αρχαίας προφοράς του η ως ε. Π.χ. πεγάδιν = πηγάδι, κεπία = κήποι, νύφε = νύφη, εμέτερον = ημέτερον.
• Η διατήρηση της αρχαίας προφοράς του ω ως ο, όπου η Κοινή ελληνική έχει ου. Π.χ. ζωμίν = ζουμί, καρβώνι = κάρβουνο, ρωθώνι = ρουθούνι.
• Η χρήση ψιλών συμφώνων (κ,π,τ) αντί δασέων (χ,φ,θ), ένδειξη της Ιωνικής προέλευσης της διαλέκτου. Π.χ. ασπαλίζω=ασφαλίζω, σπίγγω=σφίγγω.
• Η χρήση του Ιωνικής προέλευσης 'κι<οὐκὶ=οὐχί, αντί για το νεοελληνικό δεν< οὐδέν.
• Η διατήρηση πολλών αρχαϊκών στοιχείων στο τυπικό της γλώσσας, με χαρακτηριστικότερα:
  • Τη διατήρηση της κατάληξης της ονομαστικής των ουδετέρων ονομάτων σε -ιον. Π.χ. παιδίον = παιδί, χωρίον = χωριό.
  • Τη διατήρηση της κατάληξης των θηλυκών επιθέτων σε -ος. Π.χ. η άλαλος, η άνοστος, η έμορφος.
  • Τη μετάπτωση της κατάληξης της γενικής πτώσης του ενικού αριθμού των αρσενικών ονομάτων από -ον σε -ος. Π.χ. ο νέον > τη νέονος, ο πάππον > τη πάππονος, ο λύκον > τη λύκονος, ο Τούρκον > τη Τούρκονος.
  • Την κατάληξη της προστακτικής των ρημάτων σε -ον. Π.χ. γράψον = γράψε, άψον (του ρ. άφτω<ἀνάπτω) = άναψε, ποίσον (<ποίησον) = φτιάξε.
  • Τον σχηματισμό της μέσης φωνής των ρημάτων σε -ούμαι. Π.χ. ανακατούμαι, σκοτούμαι, στεφανούμαι.
  • Τον σχηματισμό του αορίστου της παθητικής φωνής σε -θα. Π.χ. εγαπέθα = αγαπήθηκα, εκοιμέθες = κοιμήθηκες, εστάθεν = στάθηκε, σταμάτησε.
  • Τον σχηματισμό της προστακτικής του αορίστου σε -θετε. Π.χ. εγαπέθετε, εκοιμέθετε, εστάθετε.
  • Τη σποραδική χρήση του απαρεμφάτου. Π.χ. εποθανείναι, μαθείναι, κόψ'ναι, ράψ'ναι, χαρίσ'ναι, αγαπέθην, κοιμεθήν).
  • Τον αρχαιότροπο τονισμό των ονομάτων στην κλητική πτώση. Π.χ. άδελφε, Νίκολα, Μάρια.
  • Τη σποραδική χρήση του ας αντί του να. Π.χ. δος με ας φάγω.
• Η διατήρηση πολλών αρχαϊκών στοιχείων στο λεξιλόγιο. Π.χ. σεύτελον < ιων. σεῦτλον = τεύτλον, ξύγαλαν < οξύγαλαν = γιαούρτι.
• Η διατήρηση του γένους ονομάτων. Π.χ. η τραγωδία = το τραγούδι.

Η απομόνωση αυτή επέδρασε και στη μη περαιτέρω εξέλιξη διάφορων γλωσσικών τύπων, οι οποίοι μετεξελίχθηκαν στα νεοελληνικά, και σε άλλες αλλαγές, όπως:

• Η διατήρηση ασυνίζητων τύπων. Π.χ. καρδία = καρδιά, λαλία = λαλιά, παιδία = παιδιά, ψωμία = ψωμιά, χωρίον = χωριό.

Αναπτύχθηκαν ακόμη φθόγγοι οι οποίοι δεν υπάρχουν στα νεοελληνικά, ενώ άλλαξε και η προφορά ορισμένων γραμμάτων, όπως:

• Η συνίζηση των φωνηεντικών συμπλεγμάτων ια και εα, εξελίχθηκε στον φθόγγο ä, που προφέρεται ως φωνήεν μεταξύ του ε και του α. Π.χ. όλä = όλα, οσπίτä = σπίτια, λεοντάρä = λιοντάρια, τραγωδ΄äνος = τραγουδιστής, κιφάλä = κεφάλια, θέλετ' äτο < θέλετε ατό = θέλετε αυτό, το θέλετε, ομ΄äζω < ομοιάζω = μοιάζω.
• Η συνίζηση του φωνηεντικού συμπλέγματος ιο, εξελίχθηκε στον φθόγγο ö, που προφέρεται ως φωνήεν μεταξύ του ε και ο. Π.χ. τελ΄öνω = τελειώνω, ĥ΄öνιν = χιόνι.
• Το γράμμα σ όταν ακολουθείται από κε ή κι προφέρεται ως š, δηλαδή ως παχύ σ. Π.χ. šκεπάζω, šκίζω, šκύλος.
• Το γράμμα χ όταν ακολουθείται από ε ή ι προφέρεται ως ĥ, δηλαδή ως παχύ χ. Π.χ. ĥέρι, ĥαιρετώ, ĥίλä = χίλια.
• Διαφορετική προφορά παρατηρείται και στα γράμματα:
  • ζ που προφέρεται ως ž, δηλαδή ως παχύ ζ. Π.χ. χαλάžä = χαλάζια, žαγκώνω = σκουριάζω.
  • ξ που προφέρεται ως κ+š (παχύ σ). Π.χ. κšύνω < εκĥύνω = χύνω.
  • ψ που προφέρεται ως π+š (παχύ σ). Π.χ. πšη = ψυχή.

Γεωγραφική εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορία της ελληνικής γλώσσας (δείτε επίσης: Ελληνικό αλφάβητο)

Πρωτοελληνική (περ. 3000 π.Χ.)

Μυκηναϊκή (περ. 1600–1200 π.Χ.)

Ομηρική (περ. 1200–800 π.Χ.)

Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.) Διάλεκτοι: Αιολική, Αρκαδοκυπριακή, Αττική–Ιωνική, Δωρική, Παμφυλιακή, Ομηρική Μακεδονική

Ελληνιστική Κοινή (περ. από 330 π.Χ. ως 700) Ιδιώματα: Ασιανισμός, Αττικισμός

Μεσαιωνική ελληνική (περ. 700–1700)

Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700) Ιδιώματα: Δημοτική, Καθαρεύουσα, Αττικισμός Διάλεκτοι: Καππαδοκική, Κατωιταλική , Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική

Άλλες μορφές (από 19ο/20ό αιώνα) Ελληνικός κώδικας Μπράιγ, Ελληνική νοηματική γλώσσα, Κώδικας Μορς

π σ ε

Ήταν αρχικά η γλώσσα των Ελλήνων (Πόντιοι) που κατοικούσαν στις νότιες ακτές της Μαύρης Θάλασσας, κυρίως στην σημερινή Τουρκία αλλά και στην Αρμενία και την Γεωργία. Ο 18ος και ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζονται από μεταναστευτικά ρεύματα στη νότια Ρωσία στον Καύκασο.^[6] Μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης οι Έλληνες των ακτών της Τουρκίας μετανάστευσαν κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και σε χώρες της Σοβιετικής Ένωσης ή της Δυτική Ευρώπης. Παρέμειναν στην Τουρκία εξισλαμισμένοι ή κρυπτοχριστιανοί Έλληνες του Πόντου, οι απόγονοι των οποίων, μιλούν μέχρι σήμερα τα ελληνικά της περιοχής του 'Οφεως (Of) της Τραπεζούντας, μια υποδιάλεκτο της ποντιακής.^[7]

Στην Ελλάδα μιλιέται σήμερα σε διάφορες περιοχές, σε μεγαλύτερο βαθμό στην Μακεδονία (π.χ. Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Δράμα, Πτολεμαΐδα, Γιαννιτσά, Βέροια).

Οι Πόντιοι στον κόσμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ομιλητές της ποντιακής διαλέκτου υπάρχουν σήμερα στις παρακάτω χώρες:

• Ελλάδα: Περίπου 374.000 άτομα^[8]
• Τουρκία: Περίπου 5.000 άτομα^[9], περισσότεροι μουσουλμάνοι ή κρυπτοχριστιανοί. Σύμφωνα με εκτίμηση του Πήτερ Μάκριτζ (Peter Mackridge), από το 1965, 4.535 άτομα^{[εκκρεμεί παραπομπή]}
• Γερμανία
• Ουκρανία
• ΗΠΑ
• Αυστραλία
• Γεωργία
• Καζακστάν
• Καναδάς
• Ουζμπεκιστάν
• Αρμενία
• Ρωσία

Μετά το κύμα μετανάστευσης από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προς την Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 90 ο αριθμός των ομιλητών έχει αυξηθεί στην Ελλάδα, ενώ μειώθηκε στις χώρες προέλευσης των μεταναστών.

Μιλιέται συνήθως ως μητρική ή δεύτερη γλώσσα παράλληλα με την εκάστοτε επίσημη γλώσσα κάθε χώρας. Στον ελλαδικό χώρο ο αριθμός των ομιλητών βρίσκεται σε μείωση, υπό την πίεση της επίσημης Ελληνικής.

Η ποντιακή γλώσσα στη σημερινή Τουρκία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν αναφορές, όπως η πρόσφατη (1996) του Τούρκου συγγραφέα Ομέρ Ασάν, σχετικά με την ύπαρξη σημαντικού αριθμού μουσουλμάνων ομιλητών της γλώσσας στον σύγχρονο Πόντο. Σύμφωνα με τον παραπάνω συγγραφέα, ο οποίος είναι επίσης ομιλητής της Ποντιακής, σήμερα στον Πόντο η γλώσσα μιλιέται από τουλάχιστον 5.000 άτομα σε 60 περίπου χωριά της περιοχής της Τραπεζούντας, αλλά και αλλού, από εσωτερικούς μετανάστες της Τουρκίας^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Σε 5.000 περίπου υπολογίζονται οι ομιλητές και από την Ιωάννα Σιταρίδου^[9].

Ο καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Πίτερ Μάκριτζ, περιγράφει τα ελληνικά της περιοχής του 'Οφεως της Τραπεζούντας ως υποδιάλεκτο της Ποντιακής, η οποία περιέχει ανεπτυγμένο αρχαίο ελληνικό λεξιλόγιο, αλλά και αρχαία γραμματικά χαρακτηριστικά. Περιγράφει την τεράστια εντύπωση που του έκαναν τα αρχαία και μεσαιωνικά χαρακτηριστικά της υποδιαλέκτου των μουσουλμάνων, όπως π.χ. η χρήση του αρχαίου ελληνικού αρνητικού μορίου «ου», ενώ οι χριστιανοί Πόντιοι λένε «'κ».^[7]

Επίσημη κατάσταση της γλώσσας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεδομένης της παραδοσιακής ιδεολογικής ταύτισης των ποντιακών ελίτ με την κυρίαρχη ελλαδοκεντρική κουλτούρα, που αποδεικνύεται από την απαγόρευση χρήσης των τοπικών διαλέκτων στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας, πριν από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα οι διάφορες ποντιακές διάλεκτοι της βόρειας ακτής της Μικράς Ασίας δεν έτυχαν επιστημονικής ή λογοτεχνικής καλλιέργειας. Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου και η αναγκαστική μετεγκατάσταση του κύριου σώματος των ποντιόφωνων στην Ελλάδα, που ακολουθήθηκε από την απαγόρευση της επίσημης χρήσης των διαλέκτων αυτών από το ελληνικό κράτος καθώς και η διάσπαση των ποντιακών κοινοτήτων, επέφεραν ισχυρό πλήγμα στη ζωτικότητα των ποντιακών διαλέκτων των εν Ελλάδι Ποντίων. Αυτές διατηρήθηκαν μόνο στην ΕΣΣΔ, όπου έχαιραν λογοτεχνικής καλλιέργειας και διδασκαλίας στο σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι πρώτες προσπάθειες κανονικοποίησης της ποντιακής γλώσσας από τον Κώστα Τοπχαρά και η χρήση της στο περιοδικό Κομυνιςτις αναιρέθηκαν στις 21 Απριλίου 1934, όταν κατά την 1^η Πανενωσιακή Ελληνική Σύσκεψη στη Μόσχα αποφασίστηκε η υιοθέτηση της δημοτικής ως επίσημης φιλολογικής γλώσσας των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης.^[10]

Έκτοτε η ποντιακή διάλεκτος δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο κανονικοποίησης ή διδασκαλίας από κανέναν δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό με αποτέλεσμα να θεωρείται οριστικά στα πρόθυρα εξαφάνισης.^[11][9] Παρ' όλα αυτά, πολλοί Σύλλογοι και οργανώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, διατηρούν και μεταλαμπαδεύουν την ποντιακή διάλεκτο μέσω μαθημάτων, βιβλίων, συνεδρίων και άλλων δραστηριοτήτων. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος διδασκαλίας σήμερα, είναι η προφορική. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Εύξεινος Λέσχη Βέροιας» το 2021 εξέδωσε Ποντιακό λεξικό με μεγάλο αριθμό δεδομένων 10.000 λημμάτων με την ερμηνεία και την προέλευση της κάθε λέξης, καθώς και μικρές προτάσεις για τον τρόπο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί το κάθε λήμμα.^[12]

Γραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ποντιακή δεν έχει κάποια επίσημη γραφή. Συνήθως γράφεται με το ελληνικό αλφάβητο, κάποιες φορές με την προσθήκη κάποιων διακριτικών ώστε να αποδίδεται καλύτερα η προφορά της γλώσσας, όπως π.χ.: σ̌ ζ̌ ξ̌ ψ̌ για τα φωνήματα [[ʃ]], [[ʒ]], [[kʃ]], [[pʃ]], α̈ και ο̈ για τα φωνήματα [[æ]], [[ø]]. Οι αυτόχθονες, πληθυσμοί της περιοχής του 'Οφεως της Τραπεζούντας, που μιλούν τη γλώσσα ως μητρική γλώσσα, δίχως να έχουν μάθει ποτέ το ελληνικό αλφάβητο χρησιμοποιούν το σύγχρονο τουρκικό αλφάβητο. Αναλόγως χρησιμοποιείται το κυριλλικό αλφάβητο στη Ρωσία.
Στη Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του 1920, χρησιμοποιήθηκε για λίγο διάστημα το λεγόμενο ελληνικό φωνητικό αλφάβητο, μια απλοποιημένη εκδοχή του ελληνικού αλφαβήτου. Καταργούνται π.χ. οι τόνοι και διατηρείται μονάχα το ι για το φώνημα [[i]], ενώ το η χάνεται και το υ προφέρεται [[u]] και αντικαθιστά το ου.^[13]

Ο παρακάτω πίνακας δεν δείχνει «επίσημα αλφάβητα», αλλά δείχνει διάφορες προσπάθειες καταγραφής της γλώσσας από ομιλητές της εκτός Ελλάδας.

Φωνητικό αλφάβητο	Τουρκικό αλφάβητο	Ρωσικό αλφάβητο	IPA	Παράδειγμα
Α α	A a	А а	[[a]]	ρομεικα, romeyika, ромейика
Β β	V v	В в	[[v]]	κατιβενο, kativeno, кативено
Γ γ	Ğ ğ	Г г	[[ɣ]] [[ʝ]]	γανεβο, ğanevo, ганево
Δ δ	DH dh	Д д	[[ð]]	δοντι, dhonti, донти
Ε ε	E e	Е е	[[e]]	εγαπεςα, eğapesa, егапеса
Ζ ζ	Z z	З з	[[z]]	ζαντος, zantos, зантос
ΖΖ ζζ	J j	Ж ж	[[ʒ]]	πυρζζυας, burjuvas, буржуас
Θ θ	TH th	С с, Ф ф, Т т	[[θ]]	θεκο, theko, теко
Ι ι	İ i	И и	[[i]]	τοςπιτοπον, tospitopon, тоспитопон
Κ κ	K k	К к	[[k]]	καλατζεμαν, kalaceman, калачеман
Λ λ	L l	Л л	[[l]]	λαλια, laliya, лалиа
Μ μ	M m	М м	[[m]]	μανα, mana, мана
Ν ν	N n	Н н	[[n]]	ολιγον, oliğon, олигон
Ο ο	Ο ο	О о	[[o]]	τεμετερον, temeteron, теметерон
Π π	P p	П п	[[p]]	εγαπεςα, eğapesa, егапеса
Ρ ρ	R r	Р р	[[ɾ]]	ρομεικα, romeyika, ромейка
Σ ς	S s	С с	[[s]]	καλατζεπςον, kalacepson, калачепсон
ΣΣ ςς	Ş ş	Ш ш	[[ʃ]]	ςςερι, şeri, шери
Τ τ	T t	Т т	[[t]]	νοςτιμεςα, nostimesa, ностимеса
ΤΖ τζ	C c	Ч ч	[[dʒ]]	καλατζεμαν, kalaceman, калачеман
ΤΣ τς	Ç ç	Ц ц	[[tʃ]]	μανιτςα, maniça, маница
Υ υ	U u	У у	[[u]]	νυς, nus, нус
Φ φ	F f	Ф ф	[[f]]	εμορφα, emorfa, эморфа
Χ χ	H, KH (sert H)	Х х	[[x]]	χαςον, hason, хасон

Βλέπε Επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

• Τραπεζούντα
• Πόντος

Αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. ↑ «Ποντιακά». Ethnologue. Ανακτήθηκε στις 2018-04-11.
2. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «{{{name}}}». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
3. ↑ «Pontic, a language og Greece». Ethnologue.
4. ↑ «Both Tsakonian and Pontic diverge significantly enough from the rest of Greek to merit consideration now as separate languages (though they are still clearly Hellenic).» στο Keith Brown (επιμ.), Concise Encyclopedia of Languages of the World. Οξφόρδη, Elsevier, 2009. σελ. 465.
5. ↑ Φάνης Μαλκίδης, Κοινωνία και Γλώσσα των Ποντίων, εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο «Γλώσσα και κοινωνία» της Φιλολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μινσκ της Λευκορωσίας, 1-2/12/2006. Ανακτήθηκε 7/03/2014.
6. ↑ Christopher Moseley: Encyclopedia of the world's endangered languages, Abingdon 2007. σελ. 265.
7. ↑ ^{Άλμα πάνω, στο:7,0 7,1} «omerasan.com: PREFACE - By Peter Mackridge». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2010.
8. ↑ Pontic Greek in Greece Joshuaproject.net
9. ↑ ^{Άλμα πάνω, στο:9,0 9,1 9,2} Against all odds: archaic Greek in a modern world (University of Cambridge, 1 July 2010)
10. ↑ Αγτζίδης, Βλάσης, «Μνήμη, ταυτότητα και ιδεολογία στον ποντιακό ελληνισμό» στο Το τραύμα και οι πολιτικές της μνήμης, ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη. Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010. σελ. 210.
11. ↑ «UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger». Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2015.
12. ↑ «Ποντιακό λεξικό 10.000 λημμάτων από τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης | ipaidia.gr». www.iPaidia.gr. 19 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Ιανουαρίου 2021.
13. ↑ Τοπ.χ.αράς, Κ.: Ι Γραματικι Τι Ρομεικυ Τι Ποντεικυ Τι Γλοςας, σελ. 2-5.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Ποντιακή διάλεκτος

• Περιγραφή από το ethnologue.com
• Pontos Kültürü - Το βιβλίο του Ομέρ Ασάν online στο ptolemaida.net.
• Ιστοσελίδα (και ραδιόφωνο) του ποντιακού χωριού Ocena της περιφέρειας Τραπεζούντας (με λατινικούς χαρακτήρες).

[απόκρυψη]π • σ • εΕλληνική γλώσσα Προέλευση και γενεαλογία Προελληνικό υπόστρωμα Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες Ελληνοαρμενική Ελληνοάρειες Ελληνοφρυγικές Ελληνικές γλώσσες Περίοδοι Πρωτοελληνική (περ. 3η χιλιετία π.Χ.) Μυκηναϊκή ελληνική (περ. 1600–1100 π.Χ.) Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.) Ελληνιστική Κοινή (περ. 300 π.Χ.–330 μ.Χ.) Μεσαιωνική ελληνική (περ. 330–1453/1669) Νέα ελληνική (από το 1453) Διάλεκτοι Αρχαίες Αρκαδοκυπριακή Ομηρική Αιολική Δωρική Αττική και Ιωνική Λοκρική Παμφυλιακή Μακεδονική Νεότερες Καππαδοκική Κρητική Κυπριακή Xειμαρριώτικη Κατωιταλιώτικη (Απουλίας και Καλαβρίας) Μαριουπολίτικη Πολίτικη Ποντιακή Τσακωνική Ρωμανιώτικη Φωνολογία Αρχαία Κοινή Νέα Ελληνική Γραμματική Αρχαία Νέα Συστήματα γραφής Κυπριακό συλλαβάριο Γραμμική Β Ελληνικό αλφάβητο Ιστορία Αρχαϊκές μορφές Αριθμητικά Ορθογραφία Πολυτονική γραφή Συμπλέγματα Ιερές συντομογραφίες Φωνητικό Ελληνικός κώδικας Μπράιγ Κυριλλική και Λατινική γραφή Greeklish Γραμματεία Αρχαία Μεσαιωνική (Λόγια και Δημώδης) Νεοελληνική Προβολή και μελέτη Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Άλλα Εξωνύμια Τοπωνύμια Παροιμίες Γλωσσικό ζήτημα Ασιανισμός Αττικισμός

Ποντιακοί χοροί

7 γλώσσες

• Λήμμα
• Συζήτηση

• Ανάγνωση
• Επεξεργασία
• Επεξεργασία κώδικα
• Προβολή ιστορικού

Εργαλεία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ποντιακός χορός (horon) με συνοδεία κεμεντζέ. Τουρκία, 2007

Ποντιακοί χοροί ονομάζονται οι παραδοσιακοί χοροί των Ποντίων. Κάποιοι από αυτούς χορεύονται και από Πόντιους της σημερινής Τουρκίας (όπου ονομάζονται horon, χορόν).

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ποντιακός χορός στο Φεστιβάλ Βαλκανικών Χορών, Πράγα, 2010

Στους ποντιακούς χορούς, οι άνδρες και οι γυναίκες σχηματίζουν συνήθως κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς. Χορεύουν με στητό το σώμα, τα πόδια ελαφρά ανοιχτά και τα χέρια άλλοτε υψωμένα και άλλοτε με λυγισμένους τους αγκώνες. Το σώμα ακολουθεί, με πιστά ρυθμικές και συγχρονισμένες κινήσεις (ιδίως των γλουτών), τα μικρά βήματα των ποδιών. Οι ποντιακοί χοροί εκτελούνται με συνοδεία μουσικής από κεμεντζέ που παίζει ο κεμεντζετζής (λυράρης), ο οποίος συχνά στέκεται στο κέντρο του κύκλου. Κατά τις υπαίθριες γιορτές, η μουσική προέρχεται από τουλούμ (ασκί, γκάιντα) και ταούλ (νταούλι, ζουρνά) ή κεμεντζέ και ντέφι.^[1]

Ιστορική αναδρομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχικά, καθένας από αυτούς τους χορούς είχε συγκεκριμένη γεωγραφική κατανομή στην περιοχή του Πόντου. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των χορών οφείλονταν στη γεωμορφολογία του ποντιακού χώρου. Αυτή η γεωμορφολογία, με την ύπαρξη της μεγάλης οροσειράς των Ποντικών Άλπεων (αρχ. Παρυάρδης, τουρκ. Doğu Karadeniz Dağları], η οποία χωρίζει τον Πόντο σε ορεινό και παράλιο, και την πληθώρα ποταμών και πηγών, έκανε δύσκολη και περιορισμένη την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών.^[2]

Έτσι, στους χορούς του Πόντου υπάρχουν δύο βασικές γεωγραφικές διακρίσεις. Η μία διαχωρίζει το δυτικό Πόντο (π.χ. Σινώπη, Νεοκαισάρεια, Σαμψούντα) από τον ανατολικό (π.χ. Τραπεζούντα, Αργυρούπολη, Κερασούντα, Ορντού, Ματσούκα, Χερίαινα, Καρς κα). Η άλλη διάκριση είναι μεταξύ ορεινού Πόντου (π.χ. ορεινές περιοχές Αργυρούπολης και Ματσούκας) από τον πεδινό (π.χ. πεδινές περιοχές Τραπεζούντας και Σουρμένων). Τέλος, καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της ποντιακής μουσικοχορευτικής ταυτότητας, έπαιξε η επίδραση αρχαιοελληνικών, βυζαντινών, λαζικών, νοτιορωσικών και τουρκικών στοιχείων.^[2]

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, η αίσθηση της προσφυγικής αλληλεγγύης μεταξύ των Ποντίων της Ελλάδας οδήγησε στη συγκρότηση μιας συλλογικής και κοινής πολιτισμικής ταυτότητας, με κοινά χαρακτηριστικά, και ενός κοινού χορευτικού ρεπερτορίου.^[3]

Χαρακτηριστικοί ποντιακοί χοροί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πιο γνωστοί ποντιακοί χοροί είναι ο πολεμικός χορός σέρα, τον οποίο πολλοί ταυτίζουν με τον αρχαίο πυρρίχιο και ο χορός πιτσάκ ή χορός των μαχαιριών. Ακολουθεί κατάλογος των χαρακτηριστικότερων ποντιακών χορών:^[4]

• Ανεφορίτσα
• Από παν και κα
• Αρματσούκ
• Αρχουλαμάς. Είναι ποντιακός χορός από την περιοχή της Πάφρας. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται ο ζουρνάς και το νταούλι ή λύρα και κεμανές. Χορεύεται σε κλειστό κύκλο από άντρες και γυναίκες. Ο ρυθμός είναι 9/8.
• Ατσαπάτ
• Γέμουρα, περιοχών Αργυρούπολης και Ίμερας
• Γετίερε
• Γιουβαρλαντούμ, από την περιοχή Ακ Νταγ Ματέν
• Διπάτ
• Εταιρέ
• Καλόν κορίτς. Προέρχεται από την περιοχή της Ματσούκας, κοντά στην Τραπεζούντα. Πήρε την ονομασία του από το στίχο του τραγουδιού: Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς καλόν κ ευλογημένον σην χόραν φαίνεται άχκεμον, σε μέν εν φωταγμένον (Καλό κορίτσι κι ευλογημένο, στους ξένους φαίνεται άσχημη, σε μένα πανέμορφη). Είναι μια μορφή διπλού τικ.
• Καρά πουνάρ (Μαύρον πεγάδ'), περιοχής Πάφρας
• Κελκίτ, Περιοχής Αργυρουπόλεως
• Κιζέλα
• Κόνιαλι, χορός βασισμένος στο ομώνυμο καραμανλίδικο τραγούδι
• Κότσαρι
• Λετσίνα, περιοχής Καρς
• Μαντήλια
• Μηλίτσα, γυναικείος χορός
• Ντολμέ, περιοχών Τραπεζούντας, Τόνγιας, Όφεως
• Ομάλ, σημαίνει ομαλός, επίπεδος και υπάρχει στις εξής παραλλαγές:
  • Κουνιχτόν (κουνιστός, από το έντονο τρέμουλο του σώματος) ή Γαράσαρης, περιοχής Νικόπολης
  • Αργυρούπολης
  • από την περιοχή του Καρς
  • Κερασούντας
  • Τραπεζούντας
• Κιζλάρ καϊτεσί, περιοχής Πάφρας
• Κούσερα, περιοχής Ματσούκας
• Κωνσταντίν Σάββας (Οσμάν Αγάς), περιοχής Πάφρας
• Μόντσονος ή Μόντζονος, περιοχής Καρς
• Ούτσαϊ, περιοχής Νικόπολης
• Πατούλα, περιοχών Τραπεζούντας, Τόνγιας, Όφεως
• Πιτσάκ ή Χορός των μαχαιριών
• Σαμσόν, περιοχών Τραπεζούντας, Τόνγιας, Όφεως
• Σαρί κουζ (ξανθό κορίτσι), περιοχών Αργυρούπολης και Ίμερας
• Σαρί κουζ ατλαμασί, περιοχής Πάφρας
• Σέρα
• Σερανίτσα ή Ψευτοσέρα
• Τας, περιοχής Καρς
• Tάμσαρα ή Τάμψαρα, μορφή χορού διπάτ
• Τεκ καϊτέ, αντάρτικος χορός περιοχής Πάφρας
• Τικ μονό
• Τικ τρομαχτόν, περιοχής Καρς
• Τίταρα, περιοχής Αργυρούπολης
• Τριπάτ, περιοχής Ματσούκας
• Τρυγόνα
• Τυρφών ή Τρύφων, περιοχής Πάφρας
• Τσουρτούγουζους, περιοχής Κιουμούς Ματέν
• Φόνα, περιοχών Αργυρούπολης και Ίμερας
• Χάλα χάλα. Είναι χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολης). Παιζόταν συνήθως με λύρα (κεμεντζέ) και συνοδευόταν από τραγούδι. Χορεύεται σε κλειστό κύκλο. Ο ρυθμός είναι εννεάσημος 9/8.
• Χαλάι, περιοχής Ακ Νταγ Ματέν
• Χυτόν, περιοχών Αργυρούπολης και Ίμερας

Υποσημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1. ↑ Δομή, τ. 13, σ.256-7
2. ↑ ^{Άλμα πάνω, στο:2,0 2,1} Τυροβολά, Καρεπίδης, Κάρδαρης (2007), σ. 241.
3. ↑ Τυροβολά, Καρεπίδης, Κάρδαρης (2007), σ. 259.
4. ↑ Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών Νεολαίας της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων στην Ευρώπη. Ανακτήθηκε 19/07/2015.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

• Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τ. 13, σ.256-7, λήμμα Πόντος.
• Βασιλική Κ. Τυροβολά, Ιωακείμ K. Καρεπίδης, Διονύσιος Γ. Κάρδαρης (2007). "Ποντιακοί Χοροί": Παρελθόν και Παρόν Δομική-Μορφολογική και Τυπολογική Προσέγγιση^{[νεκρός σύνδεσμος]} (pdf). Άρθρο στο Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό, τ. 5 (2), σελ. 240 – 263, Ελληνική Ακαδημία Φυσικής Αγωγής, ISSN 1790-3041. Ανακτήθηκε 15/11/2009.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

• Οι ποντιακοί χοροί, του Χρήστου Σαμουηλίδη, στην Ιστοσελίδα της Νεολαίας της Ομοσπονδίας Ελλήνων Ποντίων Ευρώπης. Ανακτήθηκε 15/11/2009.
• Συμβολή στην έρευνα του χορού των Ελλήνων του Πόντου, Απόσπασμα από βιβλίο του Ν. Ζουρνατζίδη. Ανακτήθηκε 15/11/2009.
• Ονόματα ποντιακών χορών και δείγματα μουσικής, με κείμενο του Ν. Ζουρνατζίδη, στο www.pontos.org. Ανακτήθηκε 15/11/2009.
• Ποντιακοί χοροί, Σύλλογος Ποντίων Στουτγάρδης. Ανακτήθηκε 15/11/2009.
• Ποντιακοί χοροί - Άρθρα, αναλύσεις και βήματα Αρχειοθετήθηκε 2015-03-16 στο Wayback Machine. από το www.Pontos-News.gr

ΖΗΝΩΝ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ